Төсвөөс 16 өвчин, эмгэгийн эмчилгээнд 31.9 тэрбум төгрөг зарцуулна

Улсын Их Хурлын 2023 оны хаврын ээлжит чуулганы баасан гаригийн /2023.03.24/ үдээс хойших нэгдсэн хуралдаан 14 цагт 09 минутад эхэлж, Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Тэмүүлэн нарын гурван гишүүнээс Монгол Улсын Ерөнхий сайдад хандан “Хувийн хэвшил, орон нутгийн эмнэлгийн байгууллагуудад тулгамдаж буй асуудлын талаар” тавьсан асуулгын хариуг сонссон.

Энэ талаар Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг мэдээлэл хийлээ. Тэрбээр мэдээлэлдээ, Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний хэрэгцээ, үзүүлэх тусламж үйлчилгээний төрлийг иргэн өөрөө тодорхойлох боломжгүй учраас эрүүл мэндийн байгууллага шаардлагагүй эмчилгээ, үйлчилгээ эм санал болгох замаар орлогоо нэмэгдүүлдэг зах зээлийн гажуудал дэлхийн улс орнуудад ажиглагддаг байна. Энэ үзэгдэл манай орны хувьд ч ажиглагддаг бөгөөд үүний томоохон жишээ нь “шаардлагагүй хэвтэлт” юм. Иймд иргэдэд оновчтой тусламж, үйлчилгээг зохих шатлалд, олон улсын чиг хандлага, эмнэлзүйн удирдамжийн хүрээнд үзүүлэх бодлого баримталж нөөцийн хуваарилалтыг эрүүл мэндийн байгууллагатай гэрээ байгуулан тухайн байгууллагын өмнөх онуудад үзүүлсэн тусламж үйлчилгээний төрөл тоо хэмжээ, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн төсвийн бодлоготой уялдуулан тогтоодог бөгөөд гэрээнд заасан дүнгээс 20-30 хувийн хэлбэлзлийг хүлээн авч санхүүжилтийг хянан, олгож байгааг онцолсон.

Мөн өдрийн эмчилгээний зардалтай дүйцэхүйц хэмжээний зардлаар хэвтүүлэн эмчлүүлж байгаа өвчин эмгэг нь эмнэлэгт хэвтүүлэн 24 цагийн турш эмчийн хяналтад эмчлэх шаардлагагүй, амбулаторийн эмчийн хяналтад гэрээр эмчилгээ хийх бүрэн боломжтой “шаардлагагүй хэвтэлт” байгаа юм. “Шаардлагагүй хэвтэлт” нь эрүүл мэндийн салбарын нөөцийг үр ашиггүй зарцуулдаг томоохон хүчин зүйлийн нэг гэж дэлхий нийтээр үзэж, үүнээс зайлсхийх бодлогыг улс орон бүр барьдгийг салбарын сайд мэдээлэлдээ дурдав.

“Шаардлагагүй хэвтэлт”-ийн оронд уг өвчнийг өдрөөр, эсхүл гэрээр эмчилснээр эрүүл мэндийн даатгалын сангийн нөөц ашиглалтыг 40 хувиар бууруулна. Эрүүл мэндийн даатгалын үндэсний зөвлөл нь эрүүл мэндийн даатгалын сангийн үр ашгийг сайжруулах бодлогын хүрээнд хэвтүүлэн эмчлэх шаардлагагүй оношууд дээр бодлогын тохируулга хийн, өдрийн эмчилгээний тарифаар тооцсон нь шаардлагагүй хэвтэлтийг бууруулах, улмаар эдгээр онош бүхий өвчтөнийг Эрүүл мэндийн байгууллагууд өдрөөр эмчлэх санхүүгийн хөшүүрэг бий болгосныг салбарын сайд танилцуулгадаа онцолсон.

Түүнчлэн өмнө нь оношийн хамааралтай бүлгийн тариф нь хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагад 175 мянган төгрөг, төрийн өмчийн эмнэлгүүдэд 300 мянган төгрөг гэсэн ялгавартай байсныг өөрчилж, хувийн болон төрийн өмчит эмнэлгийн хувьд ижил 400 мянган төгрөг болгон иргэнээс зөрүү төлбөр авахыг хязгаарласан. Гэвч хөрөнгө оруулалтаа өөрийн нөөцөөр хийдэг хувийн эмнэлгүүдэд зарим тусламж, үйлчилгээ тухайлбал, монголд оношилж, эмчлэгдэх боломжгүй өвчинг эмчилсэн,  шинэ технологийг нэвтрүүлсэн хэдий ч зардал нь эрүүл мэндийн даатгалын тусламж, үйлчилгээний тарифт шингээгүй тохиолдолд, тухайн тусламж, үйлчилгээг зөвхөн тус эрүүл мэндийн байгууллага үзүүлж байгаа, төлбөрийн хэмжээ нь тарифаас давсан тохиолдол болон иргэн даатгуулагчийн хүсэлтийн дагуу нэмэлт үйлчилгээ буюу төлбөртэй орны төлбөр зэрэгт нэмэлтээр төлбөр авахыг зөвшөөрч Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар, эмнэлэг хооронд хийх гэрээнд тусгах боломжийг бүрдүүлсэн гэдгийг С.Чинзориг сайд мэдээлэлдээ дурдлаа.  

Мөн Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуулийн 9.2-т заасны дагуу “Эрүүл мэндийн даатгалын байгууллагатай гэрээ байгуулсан эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллага нь тухайн шатлалын эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээг даатгуулагчид харьяалал харгалзахгүй үзүүлнэ” гэж заасныг тодотгоод  дэлхийн бүхий л улс оронд анхан шатны эрүүл мэндийн байгууллагад өвчтөн эхэлж үзүүлж, эхний оношилгоо эмчилгээг хийлгэсний дараа шаардлагатай бол лавлагаа шатлалын буюу нарийн мэргэжлийн эмнэлэгт шилжиж, нарийн мэргэжлийн оношилгоо эмчилгээ хийлгэдэг гэж байлаа.

Өвчтөн шилжүүлэх тогтолцоо нь иргэний хувьд өөрт хамгийн ойр байрлах анхан шатны эрүүл мэндийн байгууллагаас сонгон эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ авах, даатгалын санг үр ашигтай зарцуулах, иргэний халааснаас эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээнд төлөх шаардлагагүй зардлыг бууруулах, иргэнд үзүүлэх тусламж үйлчилгээний тасралтгүй байдлыг хангахад маш чухал зохицуулалт юм. Энэ тогтолцоо хэрэгжихгүй нөхцөлд, цусны даралт ихсэлт, чихрийн шижин зэрэг манай оронд түгээмэл байгаа архаг өвчтэй иргэд нь нэгдсэн заавар зөвлөмжгүйгээр олон эрүүл мэндийн байгууллагуудын дунд явж төрөл бүрийн шинжилгээг давхардуулан өгөх, өөр өөр эмчилгээ зөвлөгөө авах зэргээр ямар ч хяналтгүй, үр ашиггүй зардал гарсаар байх болно гэж үзэж байгааг С.Чинзориг сайд мэдээлэлдээ дурдсан.

Мөн Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас санхүүжүүлэх тусламж, үйлчилгээний гэрээнд заагдсанаас өөр шинээр тусламж, үйлчилгээг нэмж үзүүлэхдээ Эрүүл мэндийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн 2022 оны 02 дугаар тогтоолоор нэмэлтээр зохион байгуулагдах сонгон шалгаруулалтад оролцох бүрэн боломжтой байгаа. Өмнө нь сонгон шалгаруулалтаар тухайн Эрүүл мэндийн байгууллага нь тусгай зөвшөөрөлтэй эсэх, магадлан итгэмжлэгдсэн эсэх, татварын болон нийгмийн даатгалын шимтгэлийн өртэй эсэх зэрэг байгууллагын чадамжийг үнэлдэг байсан бол шинэчилсэн журмаар тухайн Эрүүл мэндийн байгууллага нь тусламж, үйлчилгээг үзүүлэх хүний нөөц, тоног төхөөрөмжтэй эсэхийг харгалзаж байна. Цаашдаа энэ сонгон шалгаруулалтын журамд өөрчлөлт оруулж, сонгон шалгаруулалтад тэнцэж, гурван жилээр гэрээ хийсэн бол нэмэлтээр оношилгоо болон эмнэлгийн тусламж үйчилгээ шинээр үзүүлэх боломж бүрдсэн нөхцөлд дахин сонгон шалгаруулалтад  оруулахгүйгээр санхүүжилтийг нь олгодог байх нь зүйтэй гэсэн байр суурьтай байгааг мэдэгдсэн.

Салбарын сайд мэдээлэлдээ, Ковидын дараах урт хугацааны эрүүл мэндийн нөлөөллийг удирдах удирдамжаар уушги, зүрх судас, хоол боловсруулах эрхтний эмгэгүүд, ходоод улаан хоолойн сөөргөө, ядаргаа, булчингийн эмгэгүүд зэрэг 16 өвчин орсныг онцлоод  Эрүүл мэндийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн 2022 оны 01 дүгээр тогтоолд эдгээр 16 өвчин эмгэгийн үеийн бүх төрлийн тусламж, үйлчилгээг Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас санхүүжүүлэх, 2022 оны Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн төсөвт эдгээр 16 өвчин эмгэгийн эмчилгээнд 31.9 тэрбум төгрөгийг зарцуулахаар тусгасан гэж байлаа.

Мөн тэрбээр мэдээллийнхээ төгсгөлд, салбарын санхүүжилтийн шинэчлэл, эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоонд тулгамдаж буй дараах асуудлуудыг шийдвэрлэх шаардлагатай байгаа талаар дурдав. Тухайлбал, нэг иргэнээр тооцсон аргад газарзүйн коэффициентээр тохируулгыг өөрчилж, эргэн харж нэмэгдүүлэх, орны тоо хэмжээг бууруулах, зарим шаардлагатай оношийн хамааралтай бүлгийн өртгийг дахин тооцох, оношийн хамааралтай бүлгийн суурь тарифт тохируулга хийх, төрийн өмчит эмнэлгийн үзүүлж чадахгүй байгаа тусламж үйлчилгээг хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагаар гэрээгээр гүйцэтгүүлэх, эрүүл мэндийн даатгалын сангаас санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх, ачааллыг нь санхүүжилттэй нь уялдуулан нэмэгдүүлэх зайлшгүй шаардлагатай байна. Цаашдаа нийгмийн эрүүл мэнд, анхан шатны тусламж үйлчилгээг нэмэгдүүлэх хүрээнд нийгмийн эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний тухай анхдагч хуультай болох шаардлагатай гэж байлаа.

Асуулгын хариулттай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Ганбат, Ж.Чинбүрэн, Б.Бейсен, Б.Жаргалмаа, Ж.Бат-Эрдэнэ, Г.Дамдинням, Ц.Туваан, Д.Сарангэрэл,  Г.Тэмүүлэн, С.Одонтуяа, Ж.Батжаргал, Б.Баттөмөр нар асуулт асууж, санал хэлсэн.

Гишүүдийн зүгээс хувийн хэвшлийн эмнэлгүүд эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний ачааллыг жигд хуваалцахад нь тохируулга хийж, арга хэмжээ авч буй эсэх, иргэд нарийн мэргэжлийн эмч, III шатлалын эмнэлэгт үзүүлэхэд чирэгдэл учруулж буй “13-ын А” маягтын асуудлыг хэрхэн зохицуулах, эмийн үнийн хэт өсөлт, чанарын асуудалд хяналт тавьж буй талаар илүүтэй лавлаж байлаа.  

Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг хариултдаа, “Гүйцэтгэлийн санхүүжилтийн асуудалд тохируулга хийх замаар өртгийг нь дахин тооцох, тарифын өөрчлөлтийн хүрээнд нэлээдгүй өөрчлөлтийг хийнэ. Энэ асуудлыг Улсын Их Хурлын Нийгмийн бодлогын байнгын хороонд удахгүй танилцуулж, ярилцана. Сангийн яамтай энэ асуудлаар хамтран ажиллаж байна. Эрүүл мэндийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн 01 тоот тогтоолд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай байгаа юм. Хувийн хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагуудад сонголт байна. Тэд өртөг өндөртэй, зардал багатай үйлчилгээг илүүтэй үзүүлдэг бөгөөд эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний ачааллын долоохон хувийг үүрч байна. Гэтэл дүүргийн эмнэлгүүд хувийн хэвшлийн эмнэлгүүдтэй адилхан 200 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт авдаг ч, эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээний ачааллын 31 хувийг үүрч байгаа юм. Иймд зардлыг нь нэмэхгүйгээр ачааллыг нь жигдлэх арга хэмжээ авах шаардлагатай байна. Энэ асуудалд нэлээдгүй өөрчлөлтийг хийнэ” хэмээн хариулж байлаа.

Мөн тэрбээр, Монгол Улсын Шадар сайдтай хамтраад эмийн үнэ, чанартай холбоотой асуудалд Ажлын хэсэг гаргасан. Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газар, Эрүүл мэндийн яам, Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн хяналт, зохицуулалтын газар хамтраад өнгөрсөн долоо хоногоос эхлэн үнийн зохиомол өсөлт байгаа эсэх, чанарын асуудлаар улсын хэмжээнд эм ханган нийлүүлэх байгууллагуудад шалгалт оруулсан. Цаашдаа Эмийн тухай бие даасан хуулийн төслийг яаралтай өргөн мэдүүлж, батлах шаардлагатай байна гэв.  

Түүнчлэн эмнэлгийн “13-ын А” маягт нь анхан шатныхаа эмнэлгээс тусламж, үйлчилгээ авсны дараа оношилгоо, эмчилгээ хийж чадахгүй нөхцөлд дараагийн шатлал руу шилжүүлэх асуудал юм. Эмнэлгийн мэргэжилтнүүд үүнийг байх ёстой зүйл гэж ярьдаг. Харин уг маягтыг цахим болгохоор Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамтай ярилцаж байна гэсэн нэмэлт тайлбарыг өгсөн.

Ингээд асуулга тавьсан гишүүд үг хэлсэн. Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Чинбүрэн хэлсэн үгэндээ, Эрүүл мэндийн хуульдаа анхан шатны тусламж, үйчилгээ үзүүлэх нөхөрлөлийн тогтолцоог илүү чанартай, нээлттэй, мэргэжлийн болгох өөрчлөлт, зохицуулалтыг тусгах шаардлагатай байна. Ингэснээр иргэд анхан шатны тусламж, үйлчилгээ үзүүлдэг эмнэлэгтээ итгэдэг болохыг онцлоод бид хувийн болон улсын эмнэлгүүд иргэн бүрийг эмчлэх тогтолцоог бүрдүүлэх зорилготойгоор холбогдох хуулиа баталсан. Тогтолцоог зөв байлгахын тулд бодлого, өртгөө зөв тооцох, инфляцаа тооцсон тариф чухал гэв.

Харин Улсын Их Хурлын гишүүн Г.Тэмүүлэн, асуудал байгаа учраас асуулга тавьж буйг тодотгоод орон нутгийн эмнэлэг, цаашлаад хувийн хэвшлийнхэнд нөхцөл байдал хүнд байгааг анхааруулсан. Мөн эрүүл бус эрүүл мэндийн даатгалын тогтолцоо, зөв бус байгаа Эрүүл мэндийн даатгалын сантай холбоотой асуудлыг хөндөж байгаа тул  энэ асуудалд зөв бодлого, өөрчлөлтийг хийхийг Эрүүл мэндийн сайдаас хүсэж байлаа. Түүнчлэн орон нутгийн эмнэлгүүдийг онош болон “13-ын А” маягтаар хязгаарлаж буй асуудлуудыг эргэн харж, өөрчилж засахгүй бол орон нутагт эрүүл мэндийн салбар хөгжих, өсөж өндийх боломж хомс байна. Гүйцэтгэлийн санхүүжилтийн өртгийг нэмэх, хамтын төлбөр авах эрхийг нь нээж өгөх нь зүйтэй гэж байлаа.

Үүгээр баасан гарагийн чуулганы нэгдсэн хуралдаан өндөрлөлөө хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.