Дөрвөн тэрбум саналын төлөөх тулаан: 2024 оны сонгуулиуд

Айлчлан ирсэн 2024 онд дэлхийн 60 гаруй улс оронд ерөнхийлөгчийн болон парламентын сонгууль болно. Энэ онд нийт дөрвөн тэрбум гаруй хүн санал өгнө.

Эдгээр сонгуулийн үр дүн шинэ холбоо, түншлэл эсвэл хурцадмал байдал үүсгэж, эртнээс цогшиж байсан мөргөлдөөний галыг асаах, дэлхийн хүчний хуваарилалтыг ихээхэн өөрчилж магадгүй.

“SkyNews” хэвлэл хиймэл оюун ухааны эрчимтэй хөгжил сонгуулийн сурталчилгаанд ихээхэн нөлөөлнө гэж таамаглаж байна. Хуурамч дүрс бичлэг болон худал мэдээллийн бусад хэлбэрүүд улс төрийн тэмцлийн нэгэн хэсэг болох нь дамжиггүй гэж үзэж байна.

Тайвань: Радикал үзэлтэн төрийн эрхийн гарах уу?

Энэ сарын 13-нд Тайваньд ерөнхийлөгчийн /засаг захиргааны тэргүүн/ болон парламентын сонгууль болно. Тус аралд АНУ, БНХАУ-ын хооронд тулаан өрнөнө гэж ойлгож болно. Одоогийн ерөнхийлөгч Цай Инвэнь 2016 оноос хойш Тайваний засаг захиргааг тэргүүлж байгаа бөгөөд гурав дахь удаагаа өрсөлдөх боломжгүй юм.

Энэ удаагийн сонгуульд дэд ерөнхийлөгч Лай Циндэ ихээхэн шанстай байгаа бол түүний гол өрсөлдөгчдөөр нь Хятадтай ойртохын эсрэг байр суурийг баримталдаг “Гоминдан” намын Хоу Юи болон Тайваний ардын намын тэргүүн Кэ Вэнжег тодроод байна.

Эрх баригч Ардчилсан дэвшилтэт нам ирэх сонгуулийн “ардчилал, авторитаризмын аль нэгийг сонгох сонголт” хэмээн тодорхойлсон бол сөрөг хүчин “дайн эсвэл энхийг сонгох сонголт” гэж тодорхойлжээ. Тайваний тусгаар тогтнолыг дэмждэг Лай Циндэ Вашингтоны хувьд хэт радикал үзэлтэй. Харин Бээжин илүү үнэнч нэр дэвшигчдийг дэмжин, сөрөг хүчинд санал өгөх нь “энх тайвнаар зэрэгцэн орших” боломжийг нэмэгдүүлнэ гэсэн санааг зүтгүүлж байна.

Хоу Юи, Кэ Вэнже нар эрх баригч намыг унагах нэг зорилготой хэмээн нэг бус удаа мэдэгдэж, үүний тулд хүчин чармайлтаа нэгтгэхийг уриалж байсан ч сөрөг хүчнээс нэг нэр дэвшигчийг сонгох хэлэлцээ бүтэлгүйтсэн юм.

Нэр дэвшигч бүрийн ард нам нь зогсож байгаа. Нам бүрд ирэх парламентын сонгуульд хөтлөх хүчтэй лидер хэрэгтэй. Санал асуулгын дүнгээс үзвэл сөрөг хүчний хоёр нэр дэвшигч тусаараа эрх баригч намын нэр дэвшигчийг ялж чадах эсэх талаар хэлэхэд хүндрэлтэй байна.

Лай Циндэ ялсан тохиолдолд дэлхий дахин нэг зэвсэгт мөргөлдөөний гэрч болж болзошгүй гэж шинжээчид болгоомжилж байна. Гэсэн хэдий ч Тайваний хүн амын 83 хувь одоогийн статус-квог хадгалахыг дэмжиж байгаа юм.

АНУ: Тодорхойгүй байдал

АНУ арваннэгдүгээр сарын 5-нд ерөнхийлөгч болон Конгрессыг сонгоно. Дотоодын нөхцөл байдлын улмаас Вашингтоны бодлого таамаглахад хүнд хэвээр байна. Бүгд найрамдахчууд ч тэр, Ардчилсан намынхан ч тэр оны сүүл хүртэл геополитикийн хөрсийг өөрт тохируулахыг эрмэлзэнэ.

Одоогоор нэр дэвшигчдийн нэрс эцэслэн гараагүй байна. Хамгийн магадлал өндөртэй нэр дэвшигчид нь Байден, Трамп хоёр байх нь дамжиггүй. АНУ-ын сонгогчид Жо Байден ялсан тохиолдолд 86 нас хүртлээ улс орныг бүрэн дүүрэн удирдаж чадна гэдэг улам бүр эргэлзэх болжээ. Цагаачдын хямрал, улсын асар их өр, Украины дэмжлэг түүнд асуудал болж байна. Үүн дээр нэмж Хантер Байдены үйлдэл нэрмээс болж байна.

Харин Бүгд найрамдах намаас нэр дэвших магадлалтай Доналд Трампын дээр эрүүгийн цуврал хэргийн хар үүр хуралдаж, мужууд шил дараалан түүнийг сунгаанд оролцуулахаас татгалзаж эхэлсэн билээ. Харин тэрбумтан өөрөө эцсээ  хүртэл тэмцэхээ амлаж байна.

Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн ялагчийн улс төрийн бодлого Конгрессын сонгуулийн үр дүнгээс ихээхэн шалтгаална. Мужууд сенаторуудын гурваны нэг болон доод танхимын бүх гишүүнийг сонгох юм.

Энэтхэг: Моди мода хэвээр

Энэтхэг улсын Ерөнхий сайдыг сонгох парламентыг дөрөв, тавдугаар сард сонгоно.

Энэтхэгийн парламентын доод танхимын /Лок сабха/ сонгуульд бараг нэг тэрбум сонгогч саналаа өгнө. Ялсан нам Энэтхэгийн Ерөнхий сайдыг сонгох учиртай. Нарендра Моди, түүнийг тэргүүлдэг Бхаратиа Жаната нам гурав дахь удаагаа ирэх таван жилд Энэтхэгийг удирдах магадлал өндөр байна. Учир нь Нарендра Модигийн үйл ажиллагааг тус улсын 10 иргэн тутмын найм нь дэмждэг. Энэтхэгийн эдийн засгийг хамгийн хурдацтай хөгжиж буй эдийн засаг гэж үздэг. Тус улс хүн амын тоогоор өнгөрсөн жил Хятадыг гүйцэж түрүүлсэн билээ.

Сөрөг хүчин Моди болон түүний багийн эсрэг 26 намаас бүрдсэн INDIA гэсэн нэртэй эвсэл байгуулаад байна. Гэвч одоогоор хүчтэй лидерээ олоогүй л байна.

Бхаратиа Жанатан нам авторитаризм руу хөтөлж, ислам, христийн шашинтнуудын эрхийг зөрчиж байна хэмээн сөрөг хүчнийхэн шүүмжилдэг. Харин өрнөд Энэтхэгийг бүс нутагт Хятадыг сөрөх том хүч хэмээн үздэг тул иймэрхүү сэдвээр Модитой маргахгүй байхыг илүүд үздэг. Моди өөрийн бодлогодоо хатуу зогсож, улсынхаа нэрээ Бхарат хэмээн өөрчлөн, Оросын эсрэг тавьсан хориг арга хэмээг үл тоомсорлосоор.

ЕХ: Үл итгэгчид тэргүүн эгнээнд

Европын Холбоо  зургаадугаар сарын 6-9-нд Европын парламентыг сонгох товтой. Европын Холбооны 27 гишүүн орон Европын парламентын 720 гишүүнийг сонгоно. Тэд ЕХ-ны ирэх таван жилийн бодлогыг тодорхойлох юм. Тухайлбал, Оросын эсрэг хориг арга хэмжээ, Украинд тусламж үзүүлэх, цагаачлалыг хязгаарлах, ЕХ-г өргөтгөх, Хятад, Их Британи, АНУ-ын талаар баримтлах бодлогыг тодорхойлох үүрэгтэй.

Европын парламентын гишүүд Европын комиссын тэргүүний сонгуульд шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэдэг. Тус комиссыг тэргүүлж байгаа Урсула фон дер Лейен нэр дэвших эсэхээ одоогоор албан ёсоор зарлаагүй байна. Гэхдээ шинжээчид түүнийг хоёр дахь удаагаа өрсөлдөх магадлал өндөр гэж харж байна.

Европын парламентын сонгуульд барууны үзэлтнүүд ялах уу эсвэл Нидерланд, Словени, Италид ялалт байгуулаад буй Европын интеграцид үл итгэгчид ялах уу гэсэн асуулт анхаарал татсаар. 

Их Британи: Оросыг эсэргүүцэгчид Оросыг эсэргүүцэгчдийн эсрэг

Их Британи Ерөнхий сайдыг томилох парламентаа сонгоно. Сонгуулийн тов одоогоор гараагүй байна. Санал хураалт 2025 оны нэгдүгээр сард болох ёстой хэдий ч Ерөнхий сайд Риши Сунак энэ оны намар зохион байгуулна хэмээн зарласан билээ. Тэр үе гэхэд Сунак намынхаа нэр хүндийг өсгөж чадна гэж найдаж байна.

2010 оноос хойш тори буюу Консерватив намаар удирдуулж буй Их Британид улс төрийн хямрал нүүрлээд байгаа билээ. Сүүлд болсон сонгуулиас хойш торичууд ерөнхий сайдаа гурван ч удаа сольсон ч эдийн засгийн хямрал, дотоодын дуулиан шуугианаас болж дэмжигчдээ алдсаар. Ирэх сонгуулиар Кейр Стармер тэргүүтэй Лейборист нам засгийн эрхэнд гарч магадгүй гэж шинжээчид таамаглаж байна. Британийн айл өрхүүд удахгүй польшийнхоос доор амьдарна хэмээн ториг шүүмжилдэг Стармер Орос, Украины мөргөлдөөний талаар Сунакийн нэгэн адил байр суурийг баримталдаг нэгэн.

Мексик: Эмэгтэйчүүдийн тулаан

Мексикүүд зургаадугаар сарын 2-нд ерөнхийлөгчөө сонгоно. Мексикт ерөнхийлөгчийг зургаан жилийн бүрэн эрхийн хугацаагаар нэг л удаа сонгодог тул одоогийн Ерөнхийлөгч Андрес Мануэль Лопес Обрадор дэмжлэг өндөр хэдий ч дахин нэр дэвших боломжгүй. Эрх баригч намаас Клаудиа Шейнбаум дэвшиж байгаа бол түүний өрсөлдөгчөөр Сенатын гишүүн асан Сочитл Гальвес тодроод байна. Мексикийн сонгуулийн онцлог нь эмэгтэйчүүдийн хооронд тулаан өрнөнө.

Мексикчүүдийн сонголтоос хойд хөрш болох АНУ-тай харилцах харилцаа шалтгаалах юм. Лопес Обрадор энэ тал дээр хатуу байр суурь баримталдаг байсан бол түүний хамтран зүтгэгч Шейнбаум мөн АНУ-ыг дагалдсан бодлого баримтлахгүй хэмээн мэдэгдээд байгаа юм.

Пакистан: Имран Хан тэмцлээ үргэлжлүүлсээр

Пакистанчууд хоёрдугаар сарын 8-нд ерөнхий сайдыг томилох парламентаа сонгоно. Цөмийн зэвсэгтэй, 235 сая хүн амтай Пакистан улс хоёр дахь жилдээ дарьтай торхонд амьдарч байна. 2022 оны дөрөвдүгээр сард Пакистан сөрөг хүчин Ерөнхий сайд асан Имран Ханд импичмент үзүүлж, түүний эсрэг 100 гаруй эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн. Имран Хан шоронд хүртэл орсон ч хожим нь барьцаа төлж, суллагдсан юм.

Хэдийгээр тэр сонгуульд оролцох боломжгүй ч түүний Шударга ёсны төлөөх Пакистаны хөдөлгөөн нам санал асуулгаар тэргүүлж байгаа. Тус намын эсрэг Пакистаны Ерөнхий сайдаар дөрвөн удаа сонгогдож байсан Наваз Шарифын нам болон тус улсын хамгийн нөлөө бүхий гэр бүлийн угсаа залгамжлагч Билавала Бхутто Зардари өрсөлдөж байна.

Индонез: 17 мянган аралд санал хураалт явуулна

Индонез хоёрдугаар сарын 14-нд ерөнхийлөгч болон парламентаа сонгоно. Индонезийн сонгууль туйлын онцгой. 17 мянган аралд таран амьдардаг 275 мянган сонгогч нэг өдөр парламент болон ерөнхийлөгчөө сонгодог.

Индонезийн төрийн тэргүүн Жоко Видодо хоёр ч удаа сонгогдсон тул ирэх сонгуульд өрсөлдөхгүй. Ерөнхийлөгчийн сонгуульд гурван ч удаа өрсөлдөж байсан одоогийн батлан хамгаалахын сайд Прабово Субианто нэрээ дэвшүүлээд байна. Тэрбээр дэд ерөнхийлөгчийн суудлыг Жоко Видодогийн хүү болох Гибран Ракабуминг Ракад санал болгожээ. Түүний өрсөлдөгч нь Жокови намын нэр дэвшигч Ганжар Праново болон бие даан нэр дэвшигч Басведан Анис.

Хэрэв нэр дэвшигчдийн аль нь ч 50 хувийг санал авч чадахгүй бол сонгуулийн хоёр дахь үе шатыг явуулна.

2024 онд Австри, Бельги, Литва, Словак, Португал, Хорват, Румын, Чех болон Финландад мөн ерөнхийлөгчийн болон парламентын сонгуулиуд болно. Африкийн Алжир, Мали, Сенегал, Тунис зэрэг 13 улсад ерөнхийлөгчийн сонгууль болох товтой.