Л.Бат-Эрдэнэ: Эрэн хайх, аврах ажиллагаанд нохой ашиглахад цаг хугацаа хэмнэдэг

Мартагийн нэр хүн бүрд дотно сонсогдож, тэдний амжилтын түүх ч улсдаа болоод олон улсад  үнэлэгдсэн билээ. Тэгвэл одоо Алдо дуудлагатай нохойг сургаад удаагүй ч амжилтын буухиагаа үргэлжлүүлсээр байна. Тэдний эзнийг энэ удаагийн “Өглөөний зочин”-оор онцоллоо. ОБЕГ-ын харьяа Үндэсний аврах бригадын Эрэлч нохойн сургалтын албаны сургагч багш, дэслэгч Лхамхүүгийн Бат-Эрдэнэтэй ярилцлаа.

-Та багадаа ямар мэргэжилтэй болохыг хүсдэг байв. Хүсэл мөрөөдлөөрөө жигүүрлэн нохой сургагч болов уу. Эсвэл хувь тохиолоор энэ сонин мэргэжлийг эзэмшсэн үү?

-Миний бие Баянхонгор аймагт төрж, өссөн. Айлын ганц хүү. Аймгийн “Номгон” ахлах сургуулийг 2015 онд төгсөж, Үндэсний техникийн их сургуульд 2015-2019 онд авто инженер мэргэжил эзэмшсэн. Их сургуулиа төгсөөд аймагтаа ирэх үед Онцгой байдлын албанд суралцах хүсэлтэй иргэдийн сонгон шалгаруулалт явагдаж байсан.

Шалгалт өгч, тэнцээд Дотоод хэргийн их сургуулийн Ахлагчийн сургуульд суралцаж, төгссөнөөр мөрдэстэй цэргийн хүн болох мөрөөдөл маань биелсэн. Улмаар тухайн ондоо аймгийн Онцгой байдлын газрын Эрэн хайх, аврах бүлэгт аврагч-тэсэлгээчнээр анх томилогдож,  2020 онд Баянговь суманд  Эрэн хайх, аврах бүлэг байгуулагдсанаар анхны бүрэлдэхүүний нэг болж, үүрэг гүйцэтгэж эхэлсэн. Харин 2022 оноос хойш ОБЕГ-ын харьяа Үндэсний аврах бригадын Эрэлч нохойн сургалтын албанд сургагч багшаар ажиллаж байна.

-Таныг Марта гэдэг нохойтойгоо хамт Туркэд болсон газар хөдлөлтийн үеэр албан үүрэг гүйцэтгэж байсныг санаж байна?

-Баянговь сумын  Эрэн хайх, аврах бүлэгт үүрэг гүйцэтгэж байхдаа буюу 2021 онд аврагч-нохой хөтлөгч бэлтгэх 180 хоногийн сургалтад хамрагдсанаар эрэлч нохдын хамтаар гамшиг, ослын голомтод үүрэг гүйцэтгэх болсон. Аврагч нохой хөтлөгч нь эрэлч нохойн хамтаар төөрсөн, сураггүй болсон, усанд эндсэн зэрэг дуудлагын дагуу цаг алдалгүй шуурхай ажиллаж, илрүүлэх, аврах үүрэгтэй. Мөн албаны эрэлч нохойг өдөр тутмын дадлага сургалтаар тасралтгүй хангаж, хамтран ажилладаг гэдгээрээ онцлогтой. БНТУ-ын Хатай мужийн Хатай хотод 2023 онд тохиолдсон газар хөдлөлтийн гамшгийн голомтод үүрэг гүйцэтгэсэн Монгол Улсын Эрэн хайх, аврах багийн бүрэлдэхүүнд Марта гэдэг нохойтойгоо хамтран зүтгээд ирсэн. Бид хамтдаа нурангид дарагдсан таван хүний амь насыг аварч, нэрвэгдсэн 24 хүний цогцсыг илрүүлсэн.

-Харин одоо Алдо чинь хэдэн настай вэ. Ямар үүлдрийнх вэ. Та хоёр хамтраад хэр хугацаа өнгөрөв?  

-Миний одоогийн хамтрагчийг Алдо гэдэг. Тэр гурван настай. Герман хоньч үүлдрийн, улаан халтар зүстэй, эр нохой. Эрэн хайх, аврах ажиллагааны дуудлага болон ангийн гаралтай түүхий эд олж илрүүлэх чадваруудыг маш сайн эзэмшсэн. Алдо маань номхон дөлгөөн зантай, эрхлэх дуртай. Заасан зүйлийг хурдан сурдаг. Нохойг хэдий чинээ хайрлана, тэр чинээгээр эзэндээ үнэнч зүтгэдэг. Хамтдаа үүрэг гүйцэтгээд хоёр жил орчим болж байна. Энэ онд нийслэлийн хэмжээнд тарваган тахал болон хүн малын гоц халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх ажлыг эрчимжүүлэх хүрээнд Сонгинохайрхан дүүргийн 32 дугаар хорооны автомашин шалган нэвтрүүлэх 22-ын товчоонд долоо хоног үүрэг гүйцэтгэсэн. Ингэхдээ 28 тарвага, таван үнэг олж илрүүлэн, холбогдох байгууллагад хүлээлгэн өгсөн.  Мөн төрийн цэргийн болон хууль сахиулах байгууллагуудын дунд зохион байгуулсан “Албаны нохой-2024” улсын аварга шалгаруулах тэмцээнд амжилттай оролцож, хүрэл медалийн эзэд болсон амжилттай ажиллаж байна.

-Албандаа эрэлч нохой ашиглахын давуу талыг та манай уншигчдад танилцуулаач?

-Албаны эрэлч нохойг ашиглан төөрч, сураггүй алга болсон хүний эд зүйлийг нь үнэрлүүлж, үнэрээр болон мөрөөр эрэн хайх ажиллагаа явуулдаг. Төөрч алга болсон хүний дуудлага дээр очиж ажиллах үед нохой маань хүнээ олж, дуу өгөх үед өөрийн нохой болон мэргэжлээрээ бахархдаг. Эрэн хайх, аврах ажиллагаанд нохой ашиглахад цаг хугацаа хэмнэдэг бөгөөд богино хугацаанд амжилттай үүрэг гүйцэтгэх боломжтой. Мөн эрэлч нохой маань олон хүний ажлыг хөнгөвчилдөг гэдгээрээ давуу талтай.

-Та амьтанд их хайртай юм байна. Харин гэр бүлийнхэн тань яаж хүлээж авдаг бол?

-Миний эхнэрийг А.Номундалай гэдэг. Нийслэлийн өмчийн харилцааны газарт хуулийн мэргэжилтнээр ажилладаг. Эхнэртэйгээ анх ДХИС-д суралцаж байхдаа танилцсан. Ам бүл дөрвүүлээ. Бид гэр бүлээрээ амьтанд хайртай. Гэртээ нохой болон загас тэжээдэг. Мөн амралтын өдрүүдэд гэр бүлээрээ агаарт гарч, эзэнгүй нохой, муурыг хооллодог. Амьтан тэжээх нь төлөвших, бусдыг хайрлах, бусдад тусалдаг байх зан чанарыг суулгадаг. Мөн хариуцлагатай байх, хамт олонч байх, өөртөө итгэх итгэлийг ч нэмэгдүүлдэг олон давуу талтай.

-Та нохой, загас тэжээхээс өөр ямар хоббитой вэ? 

-Сагсан бөмбөгийн спортоор хичээллэдэг. Чөлөөт цагаараа дардас, боулинг тоглох дуртай. Албаны нохойг сургана гэдэг нь оюуны болон бие махбодын хувьд маш хүнд ажилд тооцогддог. Тийм учраас Онцгой байдлын байгууллагад үүрэг гүйцэтгэж байгаа нохойн хөтлөгч болон аврагч нохдоороо маш их бахархдаг.