Олон улсын тавцанд гялалзаж буй монгол шүүгч

Монгол Улсын Дээд Шүүхийн шүүгч асан Дамдины Эрдэнэбалсүрэн өдгөө олон улсын тавцанд эх орноо төлөөлөн гялалзаж байна. Олон улсын Эрүүгийн шүүх /International Criminal Court буюу ICC/-ийн анхны бөгөөд цор ганц монгол шүүгч тэрбээр сая тус шүүхийн Давж заалдах шатны Танхимын Ерөнхийлөгчөөр сонгогджээ. Олон улсын Эрүүгийн шүүхийн дүрмийн 14 дэх заалт, Дотоод журмын дөрөв дэх заалтуудад зааснаар Танхимын Ерөнхийлөгчийг шүүгчдийн олонхийн саналаар сонгодог журамтай.

Энэ журмын дагуу сонгууль явуулахад тус танхимын шүүгчид санал нэгтэйгээр Монгол Улсаас сонгогдсон шүүгч Д.Эрдэнэбалсүрэнг дэмжжээ. Тэрбээр 2025-2026 онд Давж заалдах шатны танхимын Ерөнхийлөгчөөр ажиллах юм. Олон улсын Эрүүгийн шүүхийн шүүгчдийн Давж заалдах шатны танхим нь таван шүүгчийн бүрэлдэхүүнтэй, тус шүүхийн хүрээнд гаргасан шийдвэр, өргөдөл, гомдлыг хянан шийдвэрлэдэг, туршлагатай шилдэг шүүгчдээс бүрдсэн дээд шатны танхим ажээ.

Олон улсын Эрүүгийн шүүхэд 2023 онд анх удаа монгол хүн сонгогдсон нь Монгол Улсын Дээд Шүүхийн шүүгч асан Д.Эрдэнэбалсүрэн байв. Тэрбээр АНУ-ын Нью-Йорк хотноо 2023 оны арванхоёрдугаар сарын 4-14-ний өдрүүдэд болсон Олон улсын Эрүүгийн шүүхийн Ромын дүрэмд Оролцогч талуудын Ассамблейн 22 дугаар чуулганы үеэр шүүгчийн сонгуульд нэр дэвшин ганцаараа 114 улсын төлөөллөөс 81 санал авч ялалт байгуулж байлаа. Тухайн сонгуульд 13 орны төлөөлөл орж өрсөлдсөнөөс эхний санал хураалтаар тийнхүү монгол шүүгч ялж 2024 оноос тус  танхимын шүүгчээр ажиллаж байгаа билээ. Олон улсын Эрүүгийн шүүх нь 18 шүүгчээс бүрддэг, есөн жилийн хугацаатай сонгогддог бөгөөд шүүгч Д.Эрдэнэбалсүрэнгийн бүрэн эрхийн хугацаа 2033 онд өндөрлөх ажээ.

Д.Эрдэнэбалсүрэн нь 1991 онд ОХУ-ын Эрхүү хотын Их сургуулийг эрх зүйч мэргэжлээр төгсөөд Ховд аймгийн Прокурорын газраас ажлын гараагаа эхэлжээ. Тэрбээр Монгол Улсын Дээд шүүхийн Эрүүгийн хэргийн танхимд 10 гаруй жил, эрүүгийн эрх зүй, эрүүгийн байцаан шийтгэх салбарт нийт 30 гаруй жил ажилласан туршлагатай хүн юм.

Олон улсын Эрүүгийн шүүх нь геноцид, хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэг, дайны гэмт хэрэг, түрэмгийллийн гэмт хэрэг үйлдсэн хувь хүмүүсийг шүүх үүрэгтэй байнгын ажиллагаатай шүүхийн байгууллага бөгөөд Олон улсын эрүүгийн шүүхийн Ромын дүрмийг 1998 оны долоодугаар сарын 18-ны өдөр Ром хотноо 123 улс баталж 2002 оны долоодугаар сарын 1-ний өдөр хүчин төгөлдөр болсон байна. Монгол Улс Ромын дүрэмд 2002 онд нэгдэн соёрхон баталж, Олон улсын Эрүүгийн шүүхийг  үүсгэн байгуулагч эхний 60 улсын тоонд багтаж байв.

Ийнхүү Ховд аймгийн Прокурорын газраас гараагаа эхэлсэн Д.Эрдэнэбалсүрэн шүүгч олон улсын хэмжээний шилдэг шүүгчдийг эгнээндээ багтаасан Олон улсын Эрүүгийн шүүхийн Давж заалдах шатны танхимыг толгойлохоор болоод байна.