Далан худалчийн дүү /Улс төрийн шог/

Надад хайрласан олон түмний минь алдар гэвэл намрын бороог санагдуулсан МАНАН нэртэй. Үүх түүхээ үнэнээр нь дэлгэвэл өвгөчүүл санах бол уу? Далаар нь тавьдаг Далан худалч Бэлэн Сэнгийн Даруулгагүй амтай төрсөн дүүгийн өмдөө чирсэн өргөмөл ганц хүү нь би байна. Далан жил төр барьсан ах намтай Далай их баялагаа хувааж идэх гэж Далдуур хэлэлцэж тохирсон нууц амлалтаа биелүүлж Давахгүй гэсэн даваагаараа давж яваа Ардчилал гэж сайхан нэртэй дүүг нь Авилгал гэдэг шилэн гуурсанд задалж Ах намтай нь “эвцэлдүүлэн” төрүүлсэн Алтан амтай мөнгөн бөгстэй МАНАН гэж би байна.

Намайг та нар нугасгүй худалч гэдгийг намтар түүхийг минь сонсоод мэдэх байлгүй. Өргөмөл эцэг минь өтөлж яваа тугжруу хэдий ч нас суухын хирээр намба суудаггүй найгүй худалч нэг өвгөн бий.  Ардын хувьсгаалыг импортолж авчраад, ард түмнээ гадаад дотоодын эзэрхэг харгисуудаас чөлөөлөөд, ардын засаг, ардын нам гэдгийг байгуулаад аагтай явсан үе бий. Хаан эзнээ болохоор гамингаас чөлөөлнө гэж мэхлээд, хар феодалуудаа болохоор шинэ улс байгуулна гэж хулхидан, Хатанбаатарыг гуйж, богдын хас тамгыг нь даруулсан тусламжын бичгээ улаан оросод өгч урваж шарважээ. Гамин, барон гээд гамшигт нэрвэгдсэн орноо гал усны гашуун зовлонгоос аврахын тулд арлын наран битгий хэл алс холын америкаас аврал хүсэхэд ч бэлэн байлаа.

Нам нийлж сэм хуйвалдахын тулд намтар түүхийг нь хэлэлтгүй мэдэх Далан худалч бэлэн Сэнгийн төрсөн дүү далай даян дархан худалч Монгол Ардын Намыг молиго үмхүүлэхээр Хүрээний хэдэн зартай худалч нарыг хөлслөн авч үүсгэжээ. Үнэндээ хэдэн худалч нөхөд нийлж байгаад Молигодох Нам байгуулжээ. Дэм тус болсон улаантан нөхдийнх нь дэлхийн хөдөлмөрчдийн их удирдагч сахалтай сартваахь нь Лээүнэн гэдэг нэртэй. Орчлонд олон худалч нар төрсөн л дөө. Тэгэхдээ түүн шиг “мэргэн” худалч Будда, Мухаммед, Есүс нараас хойш төрөөгүй юм.

Эхний гурван худалч нь хүн орчлонд төрөхдөө бурханы тааллаар төрж, бурхны хилэнг төрүүлсэнийхээ шанд эдлэх ёстой зовлон нүглээ үүрч, буян хийж бурханд үнэнчээр сүсэглэн итгэсэний эцэст хойд насандаа “жаргана” гэж номлодог. Сайхан л тууна шүү дээ. Ядуу төрсөн бол ядуугаараа дуусах юм шиг... Ядуу төрөөд баян болохыг алийг тэр гэх вэ. Хэн гар хөдөлнө, хэн бодно сэтгэнэ тэр хүн л “хүн” шиг амьдардаг биз дээ. ”Гар хөдөлбөл ам хөдөлнө” гээд бэлэн сайхан будааны зүйр үг байж л байна.

Хий хоосон сүсэг бишрэлээр хорвоог дэмий өнгөрөөхөөр ганцхан удаа амьдарна шүү гэж бодоод гар шамлан дайрвал болохгүй бүтэхгүй юм гэж нэгээхэн бээр ч үгүй билээ. Хойд нас гэж байдаг ч юмуу хэн мэдлээ. Зовсоны эцэст жаргадаг “диваажин” гэдэг амралтын газар байдаг уу? Хэн харсан юм бэ? Хэн тэнд очиж “тансагласан” юм бэ? Үзсэн харсан хүн байна уу? Хэлээд өгөөч...Үнэндээ ийм л байна шүү дээ.  Баталсан нэг ч азтай нүгэлтэн алга. Харин Лээүнэн багш хойд насандаа биш энэ насандаа жаргалтай амьдрах “үлгэр”-ийг зохиожээ. Эхлээд социализм гэдгийг дараа нь коммунизм гэдгийг байгуулаад “амар сайхандаа жаргах” байлаа. Гэтэл гай газар дороос гахай модон дороос гэгчээр гайтай хөөтэй нэг нөхөр гарч ирээд “Өөрчлөн байгуулалт, ил тод байдал” гэж хамаагүй ярьж болдоггүй харшилтай үлгэр яриад “сөнөөчихөв”-өө.

Лээүнэний зохиосон үлгэрээр бол хүн бүр тэгш эрхтэй, ардчилсан сонгуультай, сурч боловсрох эрх чөлөөгөөр бүрэн хангагдаж,  коммунизмын гэгээн ялалтанд хүрч чадвал хүүхэд хөгшидгүй, эр эмгүй, хар шаргүй “аз жаргал”-аар цалгиж, амжилт бүтээлээр ундрах байв. Дэлгүүрт бүх юм үнэгүй. Хэрэгтэй зүйлээ хэрэгцээнийхээ хирээр авч өмсөж эдэлнэ, идэж ууна. Гэвч амны хишиг дутлаа. Хэн хэзээ байхдаа дэлгүүрт ороод үнэгүй хувцас авч өмсөөд, гуанзанд ороод үнэгүй хоол идээд байдаг байсан юм бэ? Хүрээний Буянтын гуанзанд хэргэм зэрэгтэй хүн орсон ч хэдэн янчаан ширээн дээр нь шидээд гарна биз дээ.

МАН \Молигддог Анхны Нөхдүүд\ -ынхан ч есөн гудамжны хоолны газруудаар зоосоо төлж эрүүгээ хөдөлгөдөг байлаа. Ширээ тойроод хэдэн нөхөд ясан савхаар пүнтүүз мушгиж байхдаа яавал хэдүүлээ гуанзанд үнэгүй хоол идэх вэ гэж бие биенээсээ асууж шалгаана...   Хувьсгал ялж, Монгол оронд социализм гэдэг лайтай зүйлийг барьж байгуулан эхэлсэн цагаас дарга нар үнэхээр өөрсдийн гуанзанд “үнэгүй” цохидог байв. Гэрэлт коммунизмын “туршлагын туулай” болсон цагаасаа Монгол Ардын Нам маань цаг үеэ даган нэрээ өөрчилж байлаа. Нэг үе Монголын Алуурчдын Нам болчихсон хойд насанд жаргуулна гээд тэнэгтдэг шар орхимжтонгуудаа хуйгаар нь хүрээгээр нь цааш нь харуулав.

Монгол Ардыг Хэлмэгдүүлэгчдийн Нам болчихсон нэг нэгийгээ дайсан гэж баахан алж талав. Монгол Ардыг Хулхиддаг Нам болж, шинэчлэлт өөрчлөлт гэж ярьсан нэг хэсэг нөхдийг нутаг заан цөлж, гавъяа байгуулжээ. Дараа нь Монголын Ардуудыг Хөөргөх нам болж... Үргэлжлэлийг ЭНД ДАРЖ уншина уу...