Африкийнх шиг цалин, Арабынх шиг үнэ ханштай Монгол

Өнгөрөгч оны арванхоёрдугаар сарын эхээр Нарантуулын наймаачин танилтайгаа таарвал урагшаа  Тяньжин явна гээд дэгдэлзэж байна. Шинэ жилээс урьтаж ёолкын мод /гацуур/ авчирна гэнэ. Үүний төлөө заавал тэгж хол явах хэрэг байгаа юм уу, энүүхэн Эрээнээс авчирч болдоггүй юм уу гэж илүү үглэвэл “Тэндээс авбал энд ирээд нугын нуга” гэж байна.  Нугын нуга гэдэг нь гурав дахин нугарсан өндөр үнээр борлогддог гэсэн үг юм байна.  Ухаандаа 100 мянган төгрөгийн үнээр авсан бол  300 000-аар борлуулах жишээний.  Наймаачид  ашиг муудаж байна гэж ярьцгаах. Энэ нь бараа таваар хуучин цагийнх шиг хэд дахин нугарсан үнээр зарагдах нь багасч байгаагаа хэлж буй хэрэг. 

Бидний амьдрал импортоос хамааралтай. Идэж уухаасаа эхлээд өмсч зүүхээ хүртэл  импортоор хангадаг. Ингэхдээ дандаа “нугын нуга” болж өссөн үнэ  өртөгт  чичлүүлдэг аж. Хаана ямар үнэтэй байсан бараа Монголд ирээд хэд дахин нугарсан үнээр зарагдаж байгааг  гадаад явж гахай шувууны мах идсэн хүмүүс  бол анзаарч л байгаа байх. Даарин дээр давс нэмж төгрөгийн ханшийн сулралт импортын барааны үнийг тэнгэрт хөөргөдөж байна.

Саяхандаа, өнгөрөгч гуравдугаар сард  ДЭМБ-ын судалгаагаар хүн амд зайлшгүй шаардлагатай эм болон эмэн бүтээгдэхүүн хэт өндөр үнэтэй 10 орны тоонд Монгол Улс багтжээ.  Хэт өндөр үнэтэй эм худалдан авч чадахгүйгээс  болж эрүүл мэндээрээ хохирч байгаа дэлхийн 2 тэрбум шахам хүмүүсийн нэг хэсэг нь хөөрхий монголчууд болж байгаа юм байна.

УИХ-ын чуулганы үеэр гишүүд энэ асуудлыг хөндөж импортын эмийг 5-6 дахин нугалж борлуулж байгаа нь зүйд нийцэхгүй байна гэж шүүмжилснийг санаж байгаа байх. Гэтэл монголчууд эмийн хэрэглээнийхээ 75-80 орчим хувийг импортоор хангадаг.  Манай эм импортлогчид  хүний өвчин зовлон дээр 5-6 дахин нугарсан үнэхээр ашигтай бизнес хийдэг  аж.

ДЭМБ-ын шинжээчид Монголд эм ийм хэт өндөр үнэтэй байгааг төрийн зохицуулалт орхигдсоных гэж  дүгнэжээ. Манай төр олон юманд хошуу гараа дүрж байгаа харагддаг. Гэвч төр оролцох юмандаа оролцохгүй байгаагийн наад захын жишээ энэ.  

Дэлхийд алдартай “Forbes” сэтгүүл дэлхийн хамгийн өндөр өртөгтэй хотуудын жагсаалтыг жил бүр гаргадаг.  Тус  сэтгүүлийн  урьдчилсан шалгаруулалтаар манай  Улаанбаатар хот 2012 онд дэлхийн хамгийн өндөр өртөгтэй 10 хотын нэгээр нэрлэгдэж байв. 

Тэр үеийн ҮСХ-ны судалгаанаас  харахад улаанбаатарчуудын сарын дундаж орлого 264 мянган төгрөг. Харин дундаж хэрэглээ нь 493 мянган төгрөг. Зөрүү нь бараг 230 мянган төгрөг байжээ. “Forbes”   Монголд байр болон зочид буудал бусад оронтой харьцуулахад 3-10 дахин өндөр үнэтэй гэж дүгнэсэн байв.

Улаанбаатарыг ингэж өндөр өртөгтэй хотын  “топ” зэрэглэлд багтахад хамгийн  түрүүнд өргөн хэрэглээний барааны үнийн өсөлт  түлхэц болсон хэмээн тухайн үед мэдээлж байсан санагдана.

Харин дэлхийн өндөр өртөгтэй хотуудын шалгуур огт өөр. Тухайлбал, Копенгаген хот  хамгийн тухтай, цэвэрхэн, аюулгүй хотын тоонд багтдаг бөгөөд үүнтэйгээ тэнцэхүйц амьдралын өртөг өндөр байх жишээний.  Улаанбаатарт энэ бүгдийн аль нь ч байхгүй.  Зүгээр л үнийн солиорол үүл мэт нөмөрсөн тийм л газар.

Бараа үйчилгээний үнэ нь баян Араб шиг хэрнээ авч байгаа цалин нь Африкчуудынх шиг бага гэж монголчууд өөрсдийгөө  тодотгож ярьцгаах болсон байна.   

ҮСХ-ын мэдээгээр  энэ оны эхний байдлаар манай улсын нэг өрхийн сарын дундаж орлого 972.2 мянган төгрөг байна. Гэвч зарлага нь орлогоосоо хэтрээд явчихдаг. Төр, засгийнхаа зөвлөснөөр бүсээ чангалалаа чангалалаа гээд ямар өлбөрч үхэлтэй биш. Ядахад л бид чинь өмсч зүүх нь хүртэл дөрвөн улирлаараа ялгардаг хэрэглээ өндөртэй ард түмэн шүү дээ.

Ийм байсаар байтал төр засаг нь бүхнийг зах зээлийн жам нэрээр задгайд нь орхиж боломгүй байна. Удахгүй эрчим хүчний үнийг чөлөөлнө. Энэ сургаар хэдийнэ үнийн үсрэлт хийх бие халаалт хэдийнэ эхэлчихсэн байна. Монголд үнэ өдрөөр биш цагаар өсч байна. Бодит өртөг зардлаар бус сургаар нэмэгддэг болчихож. Энэ бас зах зээлийн жам уу. 

А.Алтантуяа