Дуучин Ч.Цэлмүүний тэнэглэл ”UBS”-чүүдийг гомдоов
Автор
| Zindaa.mn
2011 оны 12 сарын 05
“UBS” телевиз урлагийн тайзанд гялалзах од төрүүлэх зорилготой “Universe best songs” наадмыг зохион байгуулсаар гурав дах жилтэйгээ золгож байгаа. Тус наадмын анхны ялагч Ч.Цэлмүүн шалгаруулалтын явцад зохион байгуулагч телевизийн захирлын хүү Б.Билгүүнтэй түр дотноссон нь түүнийг Гран при хүртэхэд нөлөөлсөн гэх яриа ч байдаг. Хамгийн хачирхалтай нь ялагч Ч.Цэлмүүн...
Үргэлжлэлийг ЭНД ДАРЖ уншина уу...
õîëáîîíû Óäèðäàõ çºâëºëèéí
íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà
Ã.Áàéãàëìààòàé æåíäåðèéí
õàðüöààíû òàëààð ÿðèëöëàà.
-Ýìýãòýé õ¿í ãýðèéí
òóëãàíààñ äýýø ãàð÷ áîëîõã¿é
ãýõ ñýòãýëãýý õý𠺺ð÷ëºãäñºí
áîë. Ýíý íü æåíäåðèéí õàðüöàà
àëäàãäàõàä íºëººëæ áàéãàà
áîëîâ óó. ªíººãèéí íèéãýìä
ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýçëýõ áàéð ñóóðü
ÿìàð áàéíà âý?
-Æåíäåðèéí õàðüöààíä
ìàíàéõíû óëàìæëàëò ñýòãýëãýý
íºëººëæ áàéãàà íü ¿íýí. ͺ㺺
òàëààñ æåíäåð ãýæ ÿðèõëààð
ýìýãòýé÷¿¿äèéí àñóóäàë þì øèã
îéëãîäîã áîëæýý. Ýìýãòýé÷¿¿äèéã
¿íýëýõ ¿íýëýìæ íèéãýìä ìóó áàéíà.
Óëñ îðîí, ãýð á¿ëèéí õ¿ðýýíä ýìýãòýé
õ¿í ç¿ãýýð ñóóíà ãýæ áàéäàãã¿é.
Áàéíãà ë ÿìàð íýãýí ç¿éë õèéæ
ÿâäàã. Ýìýãòýé õ¿í õ¿¿õýä òºð¿¿ëýõ
¸ñòîé ãýäýã øèã ýíý á¿ãäèéã ýìýãòýé
õ¿íèé õèéõ ë àæèë, ¿¿ðýã ìýòýýð
õ¿ëýýí àâ÷ áàéíà.
-Øèéäâýð ãàðãàõ ò¿âøèíä
ýìýãòýé÷¿¿äèéí äóó õîîëîé
¿ã¿éëýãäýæ áàéíà ãýäýã?
-Äàíäààä ýðýãòýé÷¿¿ä
ýìýãòýé÷¿¿äýýñ èë¿¿ îíîâ÷òîé
øèéäâýð ãàðãàäàã ãýæ
îéëãîæ áîëîõã¿é. Òîìîîõîí
àñóóäàëä ýðýãòýé÷¿¿ä àëñûí
õàðààòàé øèéäâýð ãàðãàäàã
íü ¿íýí. Ãýõäýý æèæèã ç¿éëèéã
îðõèãäóóëñíààð òýð íü
ààæìààð òîìîîõîí àñóóäàë
áîëæ äýãääýã. Ýíý á¿õíèéã
ýìýãòýé÷¿¿ä îëæ õàðàõäàà
ýð÷¿¿äýýñ àðàé èë¿¿ áàéäàã
þì. Ýìýãòýé÷¿¿äèéã øàë
øàë ãýñýí ÿðèàòàé õýìýýí
ø¿¿ìæèëäýã òàë áèé. Ãýòýë
òýð ÿðèàä áàéãàà ç¿éëä íü
ýð÷¿¿äèéí îëæ õàðààã¿é
àñóóäàë áàñ áàéäàã þì. Òýð
äîòðîîñ õýðýãòýé ç¿éëèéã íü
àâ÷, áîäèò àæèë áîëãîâîë
àñóóäëûã øèéäýõýä äºõºì
áîëíî. ßàõàâ èðýõ ñàðûí
íýãíèé ºäðººñ Æåíäåðèéí
òýãø áàéäëûí òóõàé õóóëü
õýðýãæèõýýð èðãýä àðàé
ººð ò¿âøèíä õ¿ëýýí àâíà
ãýäýãò íàéäàæ áàéíà. Æåíäåð ãýæ
ÿðèõààð íºãºº ýìýãòýé÷¿¿ä ÷èíü
àëáàí òóøààë áóëààöàëäëàà ãýñýí
ÿðèà áàéäàã. Ýíý áîë òèéì ç¿éë
áèø. Õàìãèéí ãîë íü øèéäâýð
ãàðãàõ ò¿âøèíä ýìýãòýé÷¿¿äèéí äóó
õîîëîé õýðýãòýéã îëîí õ¿í õ¿ëýýí
çºâøººðäºã. Ýìýãòýé÷¿¿ääýý èòãýë
¿ç¿¿ëýýä ¿çýý÷. Òèéì ó÷ðààñ èòãýë
¿ç¿¿ëýõ, èòãýë äààõ ãýäýã àñóóäàë èõ
÷óõàë ãýæ áîääîã.
-Óëñ òºðä, øèéäâýð ãàðãàõ
ò¿âøèíä ýìýãòýé÷¿¿äèéí
îðîëöîî áàãà ó÷ðààñ æåíäåðèéí
õàðüöàà àëäàãäæýý. Òýãâýë óëñ
òºðä áýëòãýãäñýí õ¿¿õí¿¿ä õýð
îëîí áàéíà âý?
-Ýð÷¿¿ä áàéòóãàé ýìýãòýé÷¿¿ä
íààä àñóóëòûã èõ òàâüäàã. Åð íü
áàéãàà þì óó ãýæ. Ýíý íü ýðãýëçýæ
áàéãààãèéí íýã èëðýë. Óã íü çºí人
õ¿¿õí¿¿ä áàéãàà þì. Á¿õ ñàëáàðûã
õ¿í á¿ð ñàéí ìýäýõã¿é. Ñàëáàð
á¿ðò ººðèéí ãýñýí îðîí çàéã áèé
áîëãîñîí ÷àäàëòàé, ÷àäâàðòàé
õ¿¿õí¿¿ä áàéíà. Òýäíèéã ãàðãàæ
èðýõ, îëîíä òàíèóëàõ ç¿éë ë ó÷èð
äóòàãäàëòàé áàéíà. Ñîíãóóëèéí
¿åä ýìýãòýé÷¿¿äèéã ýìýãòýé÷¿¿äòýé
íü “ìºðãºëä¿¿ëýõ” íü ÷ èõ áàéíà.
¯íýõýýð ë ýìýãòýé÷¿¿äýý äýìæèõ ãýæ
áàéãàà þì áîë Ìÿíãàíû õºãæëèéí
çîðèëòîä òóñãàãäñàí øèã äýìæýýä
ºãºº÷. ¯ã¿é áîë äýìæèõã¿é ãýäãýý
øóóäõàí õýë÷èõ õýðýãòýé.
-Øèéäâýð ãàðãàõ ò¿âøèíä
àæèëëàõ ýìýãòýé÷¿¿ä áàéíà ãýëýý.
Ãàð÷ èðýõã¿é áàéõ øàëòãààí íü
ººð þó âý?
-Ýìýãòýé÷¿¿ä áèé ãýäãèéã
áàðäàì õýëæ áàéíà. Òýäíèéã ãàðãàõ
þì ñàí ãýæ áîääîã. Ãýòýë ìàíàé
ýð÷¿¿ä äýìæäýãã¿é. Ýìýãòýé÷¿¿äýý
äýìæèõ àñóóäàë õààíà øèéäýãäýõ
âý ãýâýë Óëñûí èõ õóðàë äýýð.
Èõ õóðëûí 76 ãèø¿¿íèé ãóðàâ íü
ýìýãòýé. Òîîíû õàðüöàà, õ¿éñèéí
õàðüöàà ÿìàð áàéãààã ýíäýýñ
õàðæ áîëíî. Èõ õóðëûí ýðýãòýé
73 ãèø¿¿íýýñ æåíäåðèéí õàðüöàà
àëäàãäñàíûã õ¿ëýýí çºâøººð÷,
ýìýãòýé÷¿¿äýý äýìæèõèéã ¿íýí
ñýòãýëýýñýý õ¿ñäýã íýã õýñýã áàéíà.
Ãýòýë õ¿ëýýí çºâøººðäºãã¿é õ¿í ÷
áèé. Áàñ ýìýãòýé÷¿¿äýý äýìæèíý
ãý÷èõýýä ñàíàë õóðààõ ¿åä ýñðýã
êíîï äàð÷èõäàã ãèø¿¿í áàéäàã ë
þì áèëýý. Òóõàéí ¿åèéí áàéäàë
íºëººëñºí ¿¿ ýâñýë õî¸ð í¿¿ðòýé
õ¿í ãýäýã øèã ýìýãòýé÷¿¿äèéã
õàðàõëààð öýöýã, öýâð¿¿ øèã òà
íàðûãàà äýìæèëã¿é ÿàõàâ ãý÷èõýýä
öààø õàðàõààðàà ººð áîäîëòîé
áîë÷èõäîã. Ýíý áàéäëààñ ÿàæ ãàðàõ
þì áîë. Íýã ë ºäºð ýíýõ¿¿ ñýòãýëãýýã
ººð÷ëºíº ãýæ áàéõã¿é. Óã íü ÓÈÕ-ä
15 ýìýãòýé ãèø¿¿í áàéõ þì áîë
ýìýãòýé÷¿¿äèéí òºëºº õèéõ ç¿éë íü
èë¿¿ òîäîðõîé, áîäèòîé áîëîõ þì.
ªíººäºð èõ õóðàëä ýìýãòýé÷¿¿äèéí
òºëººëºë áàéõã¿é áèø áàéíà. Ãýòýë
òýð ãóðâàí ýìýãòýéí äóó õîîëîé
õààíà ÷ õ¿ðýõã¿é áàéíà. Òèéì ó÷ðààñ
ýìýãòýé÷¿¿äýý äýìæèõ ãýæ áàéãàà
áîë êâîòûí àñóóäëûã íü øèéäýýä
ºãºõ õýðýãòýé ø äýý.
-ÓÈÕ-ä ñóóäàëòàé ãóðâàí
ýìýãòýé ãèø¿¿í ìààíü æåíäåðèéí
àñóóäëààð õýð äóóãàðäàã þì
áîë?
-Áèä ÷èíü íàì õàðãàëçàõã¿é
ýìýãòýé÷¿¿ä ãýäýã óòãààðàà óóëçäàã.
Öàã íü äºõñºí ¿¿. Ä.Îþóíõîðîë
ãèø¿¿í íýëýýä ç¿éë ÿðüæ áàéãàà. Åð
íü ãóðâóóëàà ýíý àñóóäëààð ÿðüæ
áàéíà. Õàðèí ÿàæ äýìæèõèéã íü á¿¿
ìýä.
-ªìíºõ ñîíãóóëèóäàä
ýìýãòýé÷¿¿äèéã õýðõýí äýìæèæ
èðñýí ãýæ áîääîã âý?
-ªìíºõ ñîíãóóëèàð õîðèí õóâèéí
êâîò áèø þì ãýõýä õîðèí õóâèéí
áîëîìæèéã õ¿¿õí¿¿äýä îëãîæ èðñýí.
Ìàíàé ÀÍ 12-15 ýìýãòýéã ñîíãóóëü
á¿ðýýð íýð äýâø¿¿ëäýã. 2008 îíä
àðâàí õî¸ð ýìýãòýé íýð äýâøñýí ÷
ãàð÷ ÷àäààã¿é. Äàðàà íü èíãýýä ë òà
íàð ãàð÷ ÷àääàãã¿é ãýäýã ë äýý.
-Ñîíãîëòûã ñîíãîã÷èä õèéíý.
Èðãýä ýìýãòýé÷¿¿äèéã ñîíãîõã¿é
áàéíà. Ãýòýë øèéäâýð ãàðãàõ
ò¿âøèíä ýìýãòýé÷¿¿ä õýðýãòýé
áàéäàã. Òýãýýä îäîî ÿàõ âý?
-Õî¸ð òàëòàé þì äàà. Õ¿÷ýýð
ýìýãòýé÷¿¿äýä ñàíàë ºã ãýæ
áîëîõã¿é. ͺ뺺ëëèéí ¿éë
àæèëëàãàà ¿¿íä ìýäýýæ ÷óõàë.
ßàãààä ÷ þì ýìýãòýé÷¿¿äýä á¿ðýí
èòãýõã¿é áàéíà. Ýðýãòýé õ¿í òºðèéí
õàð õ¿í áàéõ ¸ñòîé. Õàðèí ýõíýð
õ¿í àð ãýðýý àâ÷ ÿâàõ ¿¿ðýãòýé ãýñýí
ñýòãýëãýýòýé õîëáîîòîé. Ýìýãòýé
õ¿í ¿íäñýí àæëàà õèéëã¿é ÿàõàâ.
Ãýõäýý ã¿éöýòãýõ àëáàí òóøààëä
ºíººäºð ýìýãòýé÷¿¿äèéí îðîëöîî
ºíäºð áàéíà. Ýìýãòýé÷¿¿ä àëü àëèéã
íü õèéæ ÷àäíà ãýäãèéã õàðóóëààä
áàéãàà õýðýã. Áèä ÷èíü õóóëèéí
äîîð àìüäàðäàã õ¿ì¿¿ñ. Õýðýãæèæ
áàéãàà õóóëü ó÷èð äóòàãäàëòàé
ó÷ðààñ ºíººäðèéí íèéãýì õ¿íä
áàéíà. Ýð÷¿¿ä óóë óóðõàé, óëñ îðíû
õýòèéí òºëºâ ãýýä àëñûã õàðñàí ç¿éë
èõ ÿðüäàã. Ǻâ ë 人 ÿðèõ ÷ ¸ñòîé.
Ãýòýë íèéñëýëèéí ýíý èõ óòààã ÿàõ
âý. Ãýíýò ë ºâºë áîëæ áàéãàà þì
øèã óòààãàà ÿðüæ ýõýëäýã. Ñóðãóóëü,
öýöýðëýãèéí õ¿ðýëöýý ÿìàð áàéãààã
á¿ãä ìýäýæ áàéãàà. Íèéãýìä ¿¿ñýýä
áàéãàà ýíý ìýò ñºðºã ¿çýãäýëä
ýìýãòýé õ¿íèé íàðèéí óõààí
õýðýãòýé áàéäàã þì. Óëñ îðíû
õºãæëèéí ñóóðü ãýð á¿ëèéí àìüäðàë
ÿìàð áàéãààãààñ øàëòãààëíà.
Óòààòàé áàéíà ãýäýã ÷èíü ÿäóóðàë
ãàçàð àâñíû òîä æèøýý. Áàéð îðîí
ñóóöàíä îðîõ ãýõýýð öàëèíààñ ººð
îðëîãî áàéõã¿é. Öýöýðëýã õ¿ðýëöäýã
áàéñàí áîë õî¸ð õ¿¿õäýý ºã÷èõººä
àæèë õèéõ õ¿ñýëòýé ýìýãòýé÷¿¿ä
îëîí áèé.
-Îëîí ç¿éë äýýð
ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýðõ çºð÷èãäºæ
áàéíà. Íààä çàõ íü ýìýãòýé÷¿¿ä
ýð÷¿¿äýýñ áàãà îðëîãîòîé áàéíà.
Õ¿÷èðõèéëýëä ºðòºæ áàéãàà
èðãýäèéí äèéëýíõ íü ýìýãòýé÷¿¿ä.
ªðõ òîëãîéëñîí èðãýäèéí ìºí
îëîíõè íü ýìýãòýé÷¿¿ä ãýýä...?
- Ýíý á¿õýí íºãºº ë æåíäåðèéí
àñóóäàëòàé õîëáîîòîé. Òýãýýä
ë øèéäâýð ãàðãàõ ò¿âøèíä
ýìýãòýé÷¿¿ä áàéõ ¸ñòîé ãýæ õýëýýä
áàéãàà þì. Õ¿íä õ¿÷èð àæèëä ýð÷¿¿ä
àæèëëàäàã. Óóë óóðõàé äàãàñàí
àæèë öàëèí ºíäºð áàéõààñ ººð
àðãàã¿é. Áàãø, ýì÷ íàðûí äèéëýíõ
íü ýìýãòýé÷¿¿ä. Áàñ ë ÿëãààã¿é òèéì
÷ àìàð àæèë áèø. ªíººäºð óëñ òºðä
ýìýãòýé÷¿¿ä äóòàãäàæ áàéõàä ýð¿¿ë
ìýíä, áîëîâñðîëûí ñàëáàðò ýð÷¿¿ä
¿ã¿éëýãäýæ áàéíà. Òèéì ó÷ðààñ
¿¿íä àëü íýã íü äàðãà, öýðýã áàéõ
¸ñòîé ãýñýí áàéð ñóóðèíààñ õàíäàæ
áîëîõã¿é.
-Èðýõ îíû íýãä¿ãýýð ñàðûí
íýãíýýñ Æåíäåðèéí òóõàé õóóëü
õýðýãæèíý. Àìüäðàëä õýð íèéöñýí
õóóëü áîëîâ?
-¯íýõýýð ë õýðýãæ¿¿ëæ ÷àäàõ
þì áîë ýìýãòýé÷¿¿äèéí òýãø
îðîëöîîã ñàéí õàíãàñàí þì áèëýý.
Øàò øàòíû ò¿âøèíä íü. Ãýõäýý
ÓÈÕ-ä ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýçëýõ õóâèéã
îðóóëààã¿é. ßàãààä ãýâýë Ñîíãóóëèéí
òóõàé õóóëüä íýìýëò ººð÷ëºëò îðîõ
ãýæ áàéíà. Òèéìýýñ ýìýãòýé÷¿¿äýä
íîãäîõ êâîò, æåíäåðèéí õàðüöààíû
àñóóäàë ÿðèãäàõ ó÷ðààñòóñãààã¿é þì
áèëýý. Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòîä
óã íü 30 õóâèàñ äîîøã¿é áàéíà ãýæ
îðóóëñàí áàéäàã.
-Ñîíãóóëèéí õóóëèíä
ýìýãòýé÷¿¿äèéí êâîòûí àñóóäëûã
õýðõýí òóñãàõ øèíæòýé áàéíà âý?
-Ýõëýýä ÿðüæ áàéõäàà 30 õóâü
ãýæ áàéñàí. Õàðèí îäîî ÓÈÕ-ûí 76
ãèø¿¿í ýð, ýìã¿é 20 ãýñýí õóâü äýýð
òîãòîîä áàéíà. 20 õóâü ãýäýã ìààíü
76-ãèéí 15 íü. Îðã¿éãýýñ îõèíòîé íü
äýýð ãýäýã äýý. 20 õóâèéã áè õóâüäàà
÷àìëàõã¿é, áàéæ áîëíî ãýæ ¿çäýã.
¯íýõýýð á¿ãä ñîíãîãäîæ ÷àäâàë ø¿¿
äýý.
-Óëñ òºð÷ ýìýãòýé÷¿¿äèéã
áèä òºìºð õàòàãòàé ãýæ ÿðüäàã.
¯íýõýýð íýã óëñ, íýã áàéãóóëëàãà
òîëãîéëîõîä èéì áàéõûã
ýìýãòýé÷¿¿äýýñ èõ øààðäàíà
áèç?
-Ýìýãòýé õ¿íèéã á¿õ òàëààð
òýãø, òºãñ òºãºëäºð áàéõûã á¿ãä
õ¿ñäýã. Õ¿í ë þì ÷èíü àëäàõ ¿å
ãàðíà. Ãýòýë ºìñºæ, ç¿¿ñíýýñ íü
ýõëýýä ººëæ õàðíà. Õàðèí ÷ ýìýãòýé
õ¿í òîëãîéëäîã áàéãóóëëàãà õàìãèéí
èõ ýìõ öýãöòýé áàéäàã þì. Äýýð
íü ýìýãòýé õ¿í óëñ òºðä áàéõ íü
íýã à÷ òóñòàé ãýæ áîääîã. Ýìýãòýé
õ¿íä áè íýã ç¿éë çîõèöóóëàõ ãýñýí
þì ãýýä ýëäýâ ëîááè õººæ õàëäàõ
õ¿í áàðàã ë áàéäàãã¿é þì.Òèéì
áîëîõîîð øèéäâýð ãàðãàõ ò¿âøèíä
õýýë, õàõóóëü áàãàñàõ áîëíî. Ãýòýë
ºíººäºð õýýë õàõóóëèàðàà Ìîíãîë
óëñ òýðã¿¿ëýõ áîëæýý. Ìýäýýæ
ýìýãòýé õ¿í óëñ òºðèéí çàìûã
ñîíãîñîí ë áîë õàìãèéí ò¿ð¿¿íä
ñýòãýëèéí õàòòàé áàéõ ¸ñòîé þì
áèëýý.
-Ñîíãóó ëèéã 28:48 ãýñýí
õîëèìîã òîãòîëöîîãîîð
ÿâóóëàõààð áîëæ áàéõ øèã áàéíà.
Èíãýõ íü ýìýãòýé÷¿¿äýä õýð
ýýëòýé âý?
-Áàðàã ë òîãòîîä áàéãàà.
¯¿íä íàìóóä ÿìàð øèéäâýð
ãàðãàõ íü õàìãèéí ÷óõàë àñóóäàë
áîëíî. Õàëãààòàé ãýæ øóóä õýëæ
áàñ áîëîõã¿é. Ïðîïîðöèîíàëü
òîãòîëöîîãîîð ÿâæ áàéãàà
òîõèîëäîëä òóõàéí íàì ÿìàð
øèéäâýð ãàðãàõ, ýìýãòýé÷¿¿äýä
íîãäîõ êâîòûã õýðõýí õóâààðèëàõ,
íýðñèéã õýðõýí áàéðëóóëàõ çýðãýýñ
øàëòãààëíà.
-Ýíý òóõàé òàíàé Àðä÷èëñàí
íàì ÿðüæ áàéãàà þó?
-Øèéäâýð ãàðãàñàí ç¿éë àëãà.
Ñîíãóóëèéí õóóëèéí òºñºë ÿðèãäàæ
áàéíà. Õóóëü áàòëàãäñàíû äàðàà
óã àñóóäàë ÿðèãäàíà. Ñîíãóóëèéí
õóóëü áàòëàãäààã¿é áàéõàä òà íàðûã
èíãýíý, òýãíý ãýæ ÿðèõ áîëîìæã¿é
áàéõ ë äàà.
Ø.Óíäàðìàà
íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà
Ã.Áàéãàëìààòàé æåíäåðèéí
õàðüöààíû òàëààð ÿðèëöëàà.
-Ýìýãòýé õ¿í ãýðèéí
òóëãàíààñ äýýø ãàð÷ áîëîõã¿é
ãýõ ñýòãýëãýý õý𠺺ð÷ëºãäñºí
áîë. Ýíý íü æåíäåðèéí õàðüöàà
àëäàãäàõàä íºëººëæ áàéãàà
áîëîâ óó. ªíººãèéí íèéãýìä
ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýçëýõ áàéð ñóóðü
ÿìàð áàéíà âý?
-Æåíäåðèéí õàðüöààíä
ìàíàéõíû óëàìæëàëò ñýòãýëãýý
íºëººëæ áàéãàà íü ¿íýí. ͺ㺺
òàëààñ æåíäåð ãýæ ÿðèõëààð
ýìýãòýé÷¿¿äèéí àñóóäàë þì øèã
îéëãîäîã áîëæýý. Ýìýãòýé÷¿¿äèéã
¿íýëýõ ¿íýëýìæ íèéãýìä ìóó áàéíà.
Óëñ îðîí, ãýð á¿ëèéí õ¿ðýýíä ýìýãòýé
õ¿í ç¿ãýýð ñóóíà ãýæ áàéäàãã¿é.
Áàéíãà ë ÿìàð íýãýí ç¿éë õèéæ
ÿâäàã. Ýìýãòýé õ¿í õ¿¿õýä òºð¿¿ëýõ
¸ñòîé ãýäýã øèã ýíý á¿ãäèéã ýìýãòýé
õ¿íèé õèéõ ë àæèë, ¿¿ðýã ìýòýýð
õ¿ëýýí àâ÷ áàéíà.
-Øèéäâýð ãàðãàõ ò¿âøèíä
ýìýãòýé÷¿¿äèéí äóó õîîëîé
¿ã¿éëýãäýæ áàéíà ãýäýã?
-Äàíäààä ýðýãòýé÷¿¿ä
ýìýãòýé÷¿¿äýýñ èë¿¿ îíîâ÷òîé
øèéäâýð ãàðãàäàã ãýæ
îéëãîæ áîëîõã¿é. Òîìîîõîí
àñóóäàëä ýðýãòýé÷¿¿ä àëñûí
õàðààòàé øèéäâýð ãàðãàäàã
íü ¿íýí. Ãýõäýý æèæèã ç¿éëèéã
îðõèãäóóëñíààð òýð íü
ààæìààð òîìîîõîí àñóóäàë
áîëæ äýãääýã. Ýíý á¿õíèéã
ýìýãòýé÷¿¿ä îëæ õàðàõäàà
ýð÷¿¿äýýñ àðàé èë¿¿ áàéäàã
þì. Ýìýãòýé÷¿¿äèéã øàë
øàë ãýñýí ÿðèàòàé õýìýýí
ø¿¿ìæèëäýã òàë áèé. Ãýòýë
òýð ÿðèàä áàéãàà ç¿éëä íü
ýð÷¿¿äèéí îëæ õàðààã¿é
àñóóäàë áàñ áàéäàã þì. Òýð
äîòðîîñ õýðýãòýé ç¿éëèéã íü
àâ÷, áîäèò àæèë áîëãîâîë
àñóóäëûã øèéäýõýä äºõºì
áîëíî. ßàõàâ èðýõ ñàðûí
íýãíèé ºäðººñ Æåíäåðèéí
òýãø áàéäëûí òóõàé õóóëü
õýðýãæèõýýð èðãýä àðàé
ººð ò¿âøèíä õ¿ëýýí àâíà
ãýäýãò íàéäàæ áàéíà. Æåíäåð ãýæ
ÿðèõààð íºãºº ýìýãòýé÷¿¿ä ÷èíü
àëáàí òóøààë áóëààöàëäëàà ãýñýí
ÿðèà áàéäàã. Ýíý áîë òèéì ç¿éë
áèø. Õàìãèéí ãîë íü øèéäâýð
ãàðãàõ ò¿âøèíä ýìýãòýé÷¿¿äèéí äóó
õîîëîé õýðýãòýéã îëîí õ¿í õ¿ëýýí
çºâøººðäºã. Ýìýãòýé÷¿¿ääýý èòãýë
¿ç¿¿ëýýä ¿çýý÷. Òèéì ó÷ðààñ èòãýë
¿ç¿¿ëýõ, èòãýë äààõ ãýäýã àñóóäàë èõ
÷óõàë ãýæ áîääîã.
-Óëñ òºðä, øèéäâýð ãàðãàõ
ò¿âøèíä ýìýãòýé÷¿¿äèéí
îðîëöîî áàãà ó÷ðààñ æåíäåðèéí
õàðüöàà àëäàãäæýý. Òýãâýë óëñ
òºðä áýëòãýãäñýí õ¿¿õí¿¿ä õýð
îëîí áàéíà âý?
-Ýð÷¿¿ä áàéòóãàé ýìýãòýé÷¿¿ä
íààä àñóóëòûã èõ òàâüäàã. Åð íü
áàéãàà þì óó ãýæ. Ýíý íü ýðãýëçýæ
áàéãààãèéí íýã èëðýë. Óã íü çºí人
õ¿¿õí¿¿ä áàéãàà þì. Á¿õ ñàëáàðûã
õ¿í á¿ð ñàéí ìýäýõã¿é. Ñàëáàð
á¿ðò ººðèéí ãýñýí îðîí çàéã áèé
áîëãîñîí ÷àäàëòàé, ÷àäâàðòàé
õ¿¿õí¿¿ä áàéíà. Òýäíèéã ãàðãàæ
èðýõ, îëîíä òàíèóëàõ ç¿éë ë ó÷èð
äóòàãäàëòàé áàéíà. Ñîíãóóëèéí
¿åä ýìýãòýé÷¿¿äèéã ýìýãòýé÷¿¿äòýé
íü “ìºðãºëä¿¿ëýõ” íü ÷ èõ áàéíà.
¯íýõýýð ë ýìýãòýé÷¿¿äýý äýìæèõ ãýæ
áàéãàà þì áîë Ìÿíãàíû õºãæëèéí
çîðèëòîä òóñãàãäñàí øèã äýìæýýä
ºãºº÷. ¯ã¿é áîë äýìæèõã¿é ãýäãýý
øóóäõàí õýë÷èõ õýðýãòýé.
-Øèéäâýð ãàðãàõ ò¿âøèíä
àæèëëàõ ýìýãòýé÷¿¿ä áàéíà ãýëýý.
Ãàð÷ èðýõã¿é áàéõ øàëòãààí íü
ººð þó âý?
-Ýìýãòýé÷¿¿ä áèé ãýäãèéã
áàðäàì õýëæ áàéíà. Òýäíèéã ãàðãàõ
þì ñàí ãýæ áîääîã. Ãýòýë ìàíàé
ýð÷¿¿ä äýìæäýãã¿é. Ýìýãòýé÷¿¿äýý
äýìæèõ àñóóäàë õààíà øèéäýãäýõ
âý ãýâýë Óëñûí èõ õóðàë äýýð.
Èõ õóðëûí 76 ãèø¿¿íèé ãóðàâ íü
ýìýãòýé. Òîîíû õàðüöàà, õ¿éñèéí
õàðüöàà ÿìàð áàéãààã ýíäýýñ
õàðæ áîëíî. Èõ õóðëûí ýðýãòýé
73 ãèø¿¿íýýñ æåíäåðèéí õàðüöàà
àëäàãäñàíûã õ¿ëýýí çºâøººð÷,
ýìýãòýé÷¿¿äýý äýìæèõèéã ¿íýí
ñýòãýëýýñýý õ¿ñäýã íýã õýñýã áàéíà.
Ãýòýë õ¿ëýýí çºâøººðäºãã¿é õ¿í ÷
áèé. Áàñ ýìýãòýé÷¿¿äýý äýìæèíý
ãý÷èõýýä ñàíàë õóðààõ ¿åä ýñðýã
êíîï äàð÷èõäàã ãèø¿¿í áàéäàã ë
þì áèëýý. Òóõàéí ¿åèéí áàéäàë
íºëººëñºí ¿¿ ýâñýë õî¸ð í¿¿ðòýé
õ¿í ãýäýã øèã ýìýãòýé÷¿¿äèéã
õàðàõëààð öýöýã, öýâð¿¿ øèã òà
íàðûãàà äýìæèëã¿é ÿàõàâ ãý÷èõýýä
öààø õàðàõààðàà ººð áîäîëòîé
áîë÷èõäîã. Ýíý áàéäëààñ ÿàæ ãàðàõ
þì áîë. Íýã ë ºäºð ýíýõ¿¿ ñýòãýëãýýã
ººð÷ëºíº ãýæ áàéõã¿é. Óã íü ÓÈÕ-ä
15 ýìýãòýé ãèø¿¿í áàéõ þì áîë
ýìýãòýé÷¿¿äèéí òºëºº õèéõ ç¿éë íü
èë¿¿ òîäîðõîé, áîäèòîé áîëîõ þì.
ªíººäºð èõ õóðàëä ýìýãòýé÷¿¿äèéí
òºëººëºë áàéõã¿é áèø áàéíà. Ãýòýë
òýð ãóðâàí ýìýãòýéí äóó õîîëîé
õààíà ÷ õ¿ðýõã¿é áàéíà. Òèéì ó÷ðààñ
ýìýãòýé÷¿¿äýý äýìæèõ ãýæ áàéãàà
áîë êâîòûí àñóóäëûã íü øèéäýýä
ºãºõ õýðýãòýé ø äýý.
-ÓÈÕ-ä ñóóäàëòàé ãóðâàí
ýìýãòýé ãèø¿¿í ìààíü æåíäåðèéí
àñóóäëààð õýð äóóãàðäàã þì
áîë?
-Áèä ÷èíü íàì õàðãàëçàõã¿é
ýìýãòýé÷¿¿ä ãýäýã óòãààðàà óóëçäàã.
Öàã íü äºõñºí ¿¿. Ä.Îþóíõîðîë
ãèø¿¿í íýëýýä ç¿éë ÿðüæ áàéãàà. Åð
íü ãóðâóóëàà ýíý àñóóäëààð ÿðüæ
áàéíà. Õàðèí ÿàæ äýìæèõèéã íü á¿¿
ìýä.
-ªìíºõ ñîíãóóëèóäàä
ýìýãòýé÷¿¿äèéã õýðõýí äýìæèæ
èðñýí ãýæ áîääîã âý?
-ªìíºõ ñîíãóóëèàð õîðèí õóâèéí
êâîò áèø þì ãýõýä õîðèí õóâèéí
áîëîìæèéã õ¿¿õí¿¿äýä îëãîæ èðñýí.
Ìàíàé ÀÍ 12-15 ýìýãòýéã ñîíãóóëü
á¿ðýýð íýð äýâø¿¿ëäýã. 2008 îíä
àðâàí õî¸ð ýìýãòýé íýð äýâøñýí ÷
ãàð÷ ÷àäààã¿é. Äàðàà íü èíãýýä ë òà
íàð ãàð÷ ÷àääàãã¿é ãýäýã ë äýý.
-Ñîíãîëòûã ñîíãîã÷èä õèéíý.
Èðãýä ýìýãòýé÷¿¿äèéã ñîíãîõã¿é
áàéíà. Ãýòýë øèéäâýð ãàðãàõ
ò¿âøèíä ýìýãòýé÷¿¿ä õýðýãòýé
áàéäàã. Òýãýýä îäîî ÿàõ âý?
-Õî¸ð òàëòàé þì äàà. Õ¿÷ýýð
ýìýãòýé÷¿¿äýä ñàíàë ºã ãýæ
áîëîõã¿é. ͺ뺺ëëèéí ¿éë
àæèëëàãàà ¿¿íä ìýäýýæ ÷óõàë.
ßàãààä ÷ þì ýìýãòýé÷¿¿äýä á¿ðýí
èòãýõã¿é áàéíà. Ýðýãòýé õ¿í òºðèéí
õàð õ¿í áàéõ ¸ñòîé. Õàðèí ýõíýð
õ¿í àð ãýðýý àâ÷ ÿâàõ ¿¿ðýãòýé ãýñýí
ñýòãýëãýýòýé õîëáîîòîé. Ýìýãòýé
õ¿í ¿íäñýí àæëàà õèéëã¿é ÿàõàâ.
Ãýõäýý ã¿éöýòãýõ àëáàí òóøààëä
ºíººäºð ýìýãòýé÷¿¿äèéí îðîëöîî
ºíäºð áàéíà. Ýìýãòýé÷¿¿ä àëü àëèéã
íü õèéæ ÷àäíà ãýäãèéã õàðóóëààä
áàéãàà õýðýã. Áèä ÷èíü õóóëèéí
äîîð àìüäàðäàã õ¿ì¿¿ñ. Õýðýãæèæ
áàéãàà õóóëü ó÷èð äóòàãäàëòàé
ó÷ðààñ ºíººäðèéí íèéãýì õ¿íä
áàéíà. Ýð÷¿¿ä óóë óóðõàé, óëñ îðíû
õýòèéí òºëºâ ãýýä àëñûã õàðñàí ç¿éë
èõ ÿðüäàã. Ǻâ ë 人 ÿðèõ ÷ ¸ñòîé.
Ãýòýë íèéñëýëèéí ýíý èõ óòààã ÿàõ
âý. Ãýíýò ë ºâºë áîëæ áàéãàà þì
øèã óòààãàà ÿðüæ ýõýëäýã. Ñóðãóóëü,
öýöýðëýãèéí õ¿ðýëöýý ÿìàð áàéãààã
á¿ãä ìýäýæ áàéãàà. Íèéãýìä ¿¿ñýýä
áàéãàà ýíý ìýò ñºðºã ¿çýãäýëä
ýìýãòýé õ¿íèé íàðèéí óõààí
õýðýãòýé áàéäàã þì. Óëñ îðíû
õºãæëèéí ñóóðü ãýð á¿ëèéí àìüäðàë
ÿìàð áàéãààãààñ øàëòãààëíà.
Óòààòàé áàéíà ãýäýã ÷èíü ÿäóóðàë
ãàçàð àâñíû òîä æèøýý. Áàéð îðîí
ñóóöàíä îðîõ ãýõýýð öàëèíààñ ººð
îðëîãî áàéõã¿é. Öýöýðëýã õ¿ðýëöäýã
áàéñàí áîë õî¸ð õ¿¿õäýý ºã÷èõººä
àæèë õèéõ õ¿ñýëòýé ýìýãòýé÷¿¿ä
îëîí áèé.
-Îëîí ç¿éë äýýð
ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýðõ çºð÷èãäºæ
áàéíà. Íààä çàõ íü ýìýãòýé÷¿¿ä
ýð÷¿¿äýýñ áàãà îðëîãîòîé áàéíà.
Õ¿÷èðõèéëýëä ºðòºæ áàéãàà
èðãýäèéí äèéëýíõ íü ýìýãòýé÷¿¿ä.
ªðõ òîëãîéëñîí èðãýäèéí ìºí
îëîíõè íü ýìýãòýé÷¿¿ä ãýýä...?
- Ýíý á¿õýí íºãºº ë æåíäåðèéí
àñóóäàëòàé õîëáîîòîé. Òýãýýä
ë øèéäâýð ãàðãàõ ò¿âøèíä
ýìýãòýé÷¿¿ä áàéõ ¸ñòîé ãýæ õýëýýä
áàéãàà þì. Õ¿íä õ¿÷èð àæèëä ýð÷¿¿ä
àæèëëàäàã. Óóë óóðõàé äàãàñàí
àæèë öàëèí ºíäºð áàéõààñ ººð
àðãàã¿é. Áàãø, ýì÷ íàðûí äèéëýíõ
íü ýìýãòýé÷¿¿ä. Áàñ ë ÿëãààã¿é òèéì
÷ àìàð àæèë áèø. ªíººäºð óëñ òºðä
ýìýãòýé÷¿¿ä äóòàãäàæ áàéõàä ýð¿¿ë
ìýíä, áîëîâñðîëûí ñàëáàðò ýð÷¿¿ä
¿ã¿éëýãäýæ áàéíà. Òèéì ó÷ðààñ
¿¿íä àëü íýã íü äàðãà, öýðýã áàéõ
¸ñòîé ãýñýí áàéð ñóóðèíààñ õàíäàæ
áîëîõã¿é.
-Èðýõ îíû íýãä¿ãýýð ñàðûí
íýãíýýñ Æåíäåðèéí òóõàé õóóëü
õýðýãæèíý. Àìüäðàëä õýð íèéöñýí
õóóëü áîëîâ?
-¯íýõýýð ë õýðýãæ¿¿ëæ ÷àäàõ
þì áîë ýìýãòýé÷¿¿äèéí òýãø
îðîëöîîã ñàéí õàíãàñàí þì áèëýý.
Øàò øàòíû ò¿âøèíä íü. Ãýõäýý
ÓÈÕ-ä ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýçëýõ õóâèéã
îðóóëààã¿é. ßàãààä ãýâýë Ñîíãóóëèéí
òóõàé õóóëüä íýìýëò ººð÷ëºëò îðîõ
ãýæ áàéíà. Òèéìýýñ ýìýãòýé÷¿¿äýä
íîãäîõ êâîò, æåíäåðèéí õàðüöààíû
àñóóäàë ÿðèãäàõ ó÷ðààñòóñãààã¿é þì
áèëýý. Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòîä
óã íü 30 õóâèàñ äîîøã¿é áàéíà ãýæ
îðóóëñàí áàéäàã.
-Ñîíãóóëèéí õóóëèíä
ýìýãòýé÷¿¿äèéí êâîòûí àñóóäëûã
õýðõýí òóñãàõ øèíæòýé áàéíà âý?
-Ýõëýýä ÿðüæ áàéõäàà 30 õóâü
ãýæ áàéñàí. Õàðèí îäîî ÓÈÕ-ûí 76
ãèø¿¿í ýð, ýìã¿é 20 ãýñýí õóâü äýýð
òîãòîîä áàéíà. 20 õóâü ãýäýã ìààíü
76-ãèéí 15 íü. Îðã¿éãýýñ îõèíòîé íü
äýýð ãýäýã äýý. 20 õóâèéã áè õóâüäàà
÷àìëàõã¿é, áàéæ áîëíî ãýæ ¿çäýã.
¯íýõýýð á¿ãä ñîíãîãäîæ ÷àäâàë ø¿¿
äýý.
-Óëñ òºð÷ ýìýãòýé÷¿¿äèéã
áèä òºìºð õàòàãòàé ãýæ ÿðüäàã.
¯íýõýýð íýã óëñ, íýã áàéãóóëëàãà
òîëãîéëîõîä èéì áàéõûã
ýìýãòýé÷¿¿äýýñ èõ øààðäàíà
áèç?
-Ýìýãòýé õ¿íèéã á¿õ òàëààð
òýãø, òºãñ òºãºëäºð áàéõûã á¿ãä
õ¿ñäýã. Õ¿í ë þì ÷èíü àëäàõ ¿å
ãàðíà. Ãýòýë ºìñºæ, ç¿¿ñíýýñ íü
ýõëýýä ººëæ õàðíà. Õàðèí ÷ ýìýãòýé
õ¿í òîëãîéëäîã áàéãóóëëàãà õàìãèéí
èõ ýìõ öýãöòýé áàéäàã þì. Äýýð
íü ýìýãòýé õ¿í óëñ òºðä áàéõ íü
íýã à÷ òóñòàé ãýæ áîääîã. Ýìýãòýé
õ¿íä áè íýã ç¿éë çîõèöóóëàõ ãýñýí
þì ãýýä ýëäýâ ëîááè õººæ õàëäàõ
õ¿í áàðàã ë áàéäàãã¿é þì.Òèéì
áîëîõîîð øèéäâýð ãàðãàõ ò¿âøèíä
õýýë, õàõóóëü áàãàñàõ áîëíî. Ãýòýë
ºíººäºð õýýë õàõóóëèàðàà Ìîíãîë
óëñ òýðã¿¿ëýõ áîëæýý. Ìýäýýæ
ýìýãòýé õ¿í óëñ òºðèéí çàìûã
ñîíãîñîí ë áîë õàìãèéí ò¿ð¿¿íä
ñýòãýëèéí õàòòàé áàéõ ¸ñòîé þì
áèëýý.
-Ñîíãóó ëèéã 28:48 ãýñýí
õîëèìîã òîãòîëöîîãîîð
ÿâóóëàõààð áîëæ áàéõ øèã áàéíà.
Èíãýõ íü ýìýãòýé÷¿¿äýä õýð
ýýëòýé âý?
-Áàðàã ë òîãòîîä áàéãàà.
¯¿íä íàìóóä ÿìàð øèéäâýð
ãàðãàõ íü õàìãèéí ÷óõàë àñóóäàë
áîëíî. Õàëãààòàé ãýæ øóóä õýëæ
áàñ áîëîõã¿é. Ïðîïîðöèîíàëü
òîãòîëöîîãîîð ÿâæ áàéãàà
òîõèîëäîëä òóõàéí íàì ÿìàð
øèéäâýð ãàðãàõ, ýìýãòýé÷¿¿äýä
íîãäîõ êâîòûã õýðõýí õóâààðèëàõ,
íýðñèéã õýðõýí áàéðëóóëàõ çýðãýýñ
øàëòãààëíà.
-Ýíý òóõàé òàíàé Àðä÷èëñàí
íàì ÿðüæ áàéãàà þó?
-Øèéäâýð ãàðãàñàí ç¿éë àëãà.
Ñîíãóóëèéí õóóëèéí òºñºë ÿðèãäàæ
áàéíà. Õóóëü áàòëàãäñàíû äàðàà
óã àñóóäàë ÿðèãäàíà. Ñîíãóóëèéí
õóóëü áàòëàãäààã¿é áàéõàä òà íàðûã
èíãýíý, òýãíý ãýæ ÿðèõ áîëîìæã¿é
áàéõ ë äàà.
Ø.Óíäàðìàà
Сэтгэгдэл ( 0 )