УИХ-ын гишүүдийн тоо 152 байх нь тохиромжтойг эрдэмтэд онцолжээ

Сонгуулийн тогтолцоог өөрчилж, гишүүдийн тоог нэмэх сургаар улс төрийн жижиг намууд хөөрч догдолж, иргэд олон нийт эсэргүүцэж байгаагаас эрдэмтэн мэргэдийнхээ үгийг сонсож байгаа нь хэд юм бол доо. Нөгөө талаас дэлхий нийтийн хандлага, дотоодын хүчин зүйлс гээд олон зүйл нөлөөлнө. Тэгвэл эрдэмтэн мэргэд энэ тал дээр байр сууриа илэрхийлж, шинжлэх ухааных нь үүднээс тайлбарлаад эхэлжээ.

Тэдний хувьд цар тахлын дараах эдийн засгийн уналт, нийгмийн сэтгэл зүйн үүднээс томоохон шинэчлэл хийх нь эрсдэлтэй байж болохыг юуны өмнө анхааруулсан. Гэхдээ энэ бол шинжлэх ухаан талаас нь аваад үзэхэд айх зүйл биш, гагцхүү маш болгоомжтой хийхийг сануулжээ.

Өнөөдөр эрх баригчид болон улс төрийн бусад намууд сонгуулийн тогтолцоог холимог болгож, гишүүдийн тоог 152 болгоно гэдэг нь зүгээр ч нэг хийсвэр тоо биш. Эрдэмтдийн ярьж байгаагаар бол энэ нь куб язгуурын аргаар гаргаж ирсэн тоо аж. Куб язгуур нь далаад оноос дэлхий нийтэд түгээмэл дэлгэрсэн аргачлал юм байна.

Тус язгуураар гаргаад үзэхээр манай улсад 150.5 хувь гарч байгаа нь намуудын санал болгоод байгаа тоотой бараг л мөргөж байна гэсэн үг. Гэвч 2020 оноос дэлхий нийт квадрат язгуурын аргачлал ашигладаг болсон гэдгийг эрдэмтэд хэлсэн. Үүнийг маш зөв аргачлал гэдгийг шинжлэх ухаан хэлж байгаа хэрэг. Өдгөө манайд тулгамдаад байгаа энэ асуудлыг МУИС-ийн Эдийн засаг, математикийн тэнхимийн багш, дэд профессор Н.Ууганбаатар маш энгийн хэрнээ оновчтой тайлбарласан нь бий.

Ерөнхийдөө өдгөө ярьж байгаагаараа сонгуулийн тогтолцоонд өөрчлөлт оруулж чадвал нийгмийн асуудал цэгцтэй, нааштай болно гэдгийг эрдэмтэд дуу нэгтэй хэлж байна.

Яахав, квадрат язгуурын аргачлалыг ашиглая гэвэл манайх шиг 3.4 сая хүн амтай улс 2000 гишүүнтэй байх ёстой гэнэ. Энэ нь манайх шиг цөөн хүн амтай улсад нүсэр сонсогдох тоо ч олон улсын стандартад бол том тоо биш. Гэхдээ энэ аргыг хоёр сая хүн амтай улсад хэрэглэх нэг өөр, 20 сая хүн амтай улсад хэрэглэх нэг өөр учраас манайд хол сонсогдож таарна.

Тухайлбал, ардчилал хөгжсөн гэх Дани, Норвеги, Швед, Финяланд, Исланд гэх мэт улсууд нь 5-10 сая хүн амтай, дундажаар таван сая хүн амтай улсууд юм. Өөрөөр хэлбэл манай улстай хүн амаар ойролцоо гэсэн үг. Энэ өнцгөөс авч үзээд хоёр моделио зэрэгцүүлээд харахаар квадрат язгуурын арга нь маш хол зөрж байгаа юм. Харин куб язгуурын арга нь 95 хувьтай тохирч байгааг судлаад гаргажээ. Тиймээс бидэнд далаад онд хэрэглэж эхэлсэн куб язгуурын аргачлал нь зохино гэдгийг ч дурдажээ. Тодотговол, хүн амын тоо бага байгаа тохиолдолд куб язгуурын хууль хүчин төгөлдөр байна гэсэн үг.

Энэ мэт олон улсын жишээ, судалгаан дээр үндэслэж, эрдэмтэд 3.4 сая хүн амтай Монгол Улсын гишүүдийн тоо 151 байхад зохицно гэдгийг санал нэгтэй дуулгалаа. Гэхдээ энэ тал дээр маш тодорхой тооцоо судалгаа хийх хэрэгтэйг ч сануулсан. Хамгийн гол нь эрдэмтэн мэргэдийнхээ үгийг сонсож, шинжлэх ухаанчаар хандах шаардлага бий.

Энэхүү тоон ухааныг эрдэмтэд тайлбарлахдаа дөрвөөс квадрат гаргахад хоёр, есөөс квадрат гаргахад гурав гэхээр бараг гуравны нэг хувь нь болж байна. Өөрөөр хэлбэл квадрат язгуур нь бага тоон дээр үндсэн тоотой ойр өсөж, тоо нь өсөөд ирэхээр квадрат язгуур аажмаар өсдөг аж. Бүр тодотговол, бага тоон дээр их хувь гаргадаг бол том тоон дээр хувь ихэсээд явдаг гэдгийг тайлбарлажээ. Математикийн шинжлэх ухааны үүднээс Н.Ууганбаатар доктор ийн тайлбарласан байгааг л хүргэсэн хэрэг.

Мэдээж олон намын ситемээс тогтсон олон гишүүнтэй парламент нь манай улсад ашигтай. Сүүлийн гучаад жилийн хугацаанд гол төлөв хоёр нам парламентыг бүрдүүлж ирсэн. Тиймээс хоёр тал маргаж маргаж, эцэст нь нэгэндээ буулт хийдэг. Энд ямар ч шинжлэх ухааны үндэслэл байхгүйгээр улс төрийн талаасаа тохиролцоонд хүрч ирсэн. Тухайлбал, АНУ болон бусад оронд ийм байдалд тулгарч тусдаа эрдэмтдийн бага ажиллуулах болжээ. Аливаа асуудалд улс төрийн талаасаа маргаан дэгдэж эцэст нь эрдэмтдийн багаар шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр асуудлаа шийдүүлдэг болсон байна.

Эх сурвалж: ӨГЛӨӨНИЙ СОНИН