Дэлхий ертөнцийн хоёр дахь Чингэс нэртэн 1933 онд мэндэлжээ

Саяхан Б.Бат-Амгалангийн бичсэн Чингэс нэрийн тухай нэгэн сонирхолтой баримтыг олж уншлаа. Ер нь өнөө цагт Чингэс гэх нэр монголчуудад чухам ямар хүндлэл, бишрэл төрүүлдэг бол. Өвгөдийн хувьд энэ нэр бахархал омонгшил төрүүлдэг гэхэд хэцүү. Яагаад гэвэл социализмын үед Чингэс хааны тухай суртал ухуулгаас болж тэдэнд Ленин багшаас өөр оройн дээд байхгүй гэх ойлголт гүн бат шингэчихсэн. Гэхдээ л монгол хүн учраас Чингэс хэмээх нэрийг асар хүндэтгэж, хамаа замбараагүй хэлэхийг цээрлэж байсан тухай дээрх баримтад бичсэн байлаа.

Түүний бичвэрт “...Чингис хэмээх нэрээр бусдыг нэрийдэх нь байтугай “Чингис нэрийг хэлдэг хүн ч тусдаа, цөөхөн байсан гэж өвөө маань дурсдаг байлаа” гэж саяхан хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа номч Б.Ринчений ач хүү Б.Дэнзэн дурсчээ. Албан ёсны данс харааг үзвэл өнгөрсөн зуунд Чингис нэртэй анхны хүүхдийг 1933 онд бүртгэсэн байна ...” гэжээ.

Өөрөөр хэлбэл, өнгөрсөн олон зууны туршид Их Хааны нэрийг үр хүүхдэдээ өгөх бүдүүн зоригтон байгаагүй аж. Зориггүй гэдэг нь хулчгар гэсэн үг биш. Зөвхөн энэ асар хүндтэй нэрийг амны зоргоор хэрэглэхээс эмээсэн хэрэг юм байна.

Харин 2007 оны байдлаар Монголд Чингэс нэртэй 385 хүн бүртгэгдсэн байжээ. Өнөө цагт эртний монгол нэрээр үр хүүхдээ нэрийдэх “моод” дэлгэрсэн учраас 2014 онд чухам хэчнээн Чингэс төрсөн бол.

Тэд эзэн хааны алдрыг хэрхэн өргөж явдаг бол. Энэ тухай бодоход ер нь хэцүү дээ. Лав л нэг танилыг маань Чингэс гэдэг. Зөвлөлтийн хараан дорх цаг үед төрсөн түүнд аав, ээж нь зориглон байж ийм нэр хайрлачихаж. Хожим төмөр замын атмаануудын нэг болж, бүр хойхно бор дарсанд тархиа мэдүүлсэн түүнийг хойно архитетурын мэргэжил эзэмшсэнийг нь мэднэ. Гэвч архинд автах болсноосоо хойш булдруу царайлчихсан явахад нь хэд таарсан. Гэтэл хэдхэн хоногийн өмнө “Чингэс ээ” гэж дуудахаар нь эргэн хартал мань нөхөр шуудай үүрчихсэн, хуванцар сав түүж, өвгөнтийн төрхөндөө бүр мөсөн орчихсон явж байв. Хэдэн жилийн өмнө салсан эхнэр нь “Манай хүний нэр нь хүндэдчихсэн юм” гэж байсныг өөрийн эрхгүй санаж билээ.

Нэр хүнддэх гэдэг сүжиг зөвхөн монгол хүнд л бий. Гэхдээ энэ сүжиг одоо байхгүй болжээ. Чингэс, Хубилай, Өгөөдэй, Мандухай ... гээд дуудахад хүртэл сүрдэм алдрууд одоо хуванцар сав түүдэг болдоггүй нэг нөхрийн нэрээр дуудагдах жишээний.

Христийн шашинтнууд дотор ч Иохав, Иноа, Гаабрел, Жосеф нэртнүүд ховор. Мэдээж 3 сая монголчуудыг олон тэрбум христэнүүдтэй харьцуулж тоо гаргах нь өрөөсгөл. Мөн АНУ-д Вашингтон, Линкольн алдартнууд тун цөөн. Америкчууд нэр хүнддэх тухай мэдэхгүй ч хүндлэлдээ хөтлөгдөн ийм нэрийг сонгодоггүй аж. Харин Их Монгол, Эзэн Чингэс гэж цээжээ дэлдэх дуртай монголчуудын их хүндлэл хаашаа алга болов.

Орост "Александр Невский" гэдэг зочид буудал байхгүй. Мөн "Догшин Иван" гэдэг архи лав үйлдвэрлээгүй. Англичууд I Элизабет гэдэг хуурай сүү юм уу,  хямдхан тараг хийгээгүй. Бас Америкт Вашингтон гэдэг баар, жуулчны товчоо лав байдаггүй шүү. Харин манайд "Тэмүүжин" пааб, "Есүхэй" ундаа, "Өүлэн" сүү, аан "Чингэс" нэртэй архи бол төрөл бүрээрээ, экспортод гаргадаг гэх тамхи, хөзөр, аяга, юм хийдэг гялгар уут ... гээд цааш хөвөрнө. Анхаарах цаг болсон байх.

Д.Маргад