Т.Ганхуяг: "Анна Каренина"-гийн тайз МИНИМАЛИСТ өнгө аястай байх болно

Эмэгтэй хүний эмзэг нандин чанар, хайр сэтгэлийн төлөөх тэмцэл болоод гэр бүл, хосуудын харилцаа амьдралын тухай өгүүлэх дэлхийн сонгодог роман болох "Анна Каренина" бүтээл анх удаа драмын театрын тайзнаа тоглогдоход бэлэн болоод байна. 1995 оноос хойш өнөөдрийг хүртэл драмын театртай амьдралаа холбож, “Парисын дарь эхийн сүм”, “Гамлет” “Учиртай гурван толгой”, “Оролмаа” зэрэг дэлхийн болон Монголын сонгодог зохиолууд дээр ажиллаж байсан Улсын драмын эрдмийн театрын тайзны зураач, Соёлын тэргүүний ажилтан Т.Ганхуягтай ярилцлаа. 

-Анна Каренина романы жүжгийн тайз хэрхэн бүтэж байгаа вэ?

-Минималист чиглэлийн тайзны засалттайгаар тоглоно. Тайз хоосон орон зайтай байна гэсэн үг. Гэхдээ огт хоосон биш, тайзыг энгийн авсаархан шийдлээр засна. Яагаад минималист чиглэлийг сонгож байна вэ гэхээр жүжгийн онцлогоосоо шалтгаалж байгаа юм. Зохиолын дагуу орчин нөхцөлийг тодорхой бичсэн нэг үзэгдэлт жүжигт интерьер тайз нь тохиромжтой байдаг. Харин Анна Каренина бол роман. Роман бол өөрөө том төрөл. Үндсэндээ 350 жилийн үйл явдлыг харуулдаг. Наполеоны дайнаас ялсан оросын ард түмэн их найр цэнгээн хийж байгаа талаар бичиж байгаа нь их эртний шүү дээ. Түүнээсээ XX зуун хүртэл асар их хугацааг харуулдаг.

-Тайзны зураач тухайн зохиолтойгоо уялдуулж нарийн чимхлүүр зүйлс их хийдэг байх. Энэ удаа хэр их ажиллагаатай байсан бэ?

-Чимхлүүр ажил асар их. Том орон зай, цаг хугацаанд үйл явдал нь өрнөж байгаа юм. Яагаад том орон зайд энэ зохиолыг авч үзэж байна вэ гэхээр ганцхан орос улс эсвэл Толстойн асуудал биш. Энэ бол гэр бүлийн сэтгэхүйн драм. гэр бүлийн асуудал бол хүн төрөлхтний асуудал.  Монгол, орос, хятад, герман аль ч улсад гэр бүлийн асуудал байдаг байсаар ч ирсэн. Харин Толстой энэ гэр бүлийн асуудлыг асуулт болгож тавьсан нь сонгодог зохиолын үнэ цэнэ нь юм. Оросын зохиолд 1875, 1880 онд болж байгаа үйл явдал гардаг. Тиймээс эдлэл хэрэглэл гэхээс илүү цаг үеийн байдал ахуйн шинжтэй зөрчилдөөн энэ бүх үйл явдалд тааруулж жүжгийнхээ жижиг хэрэглэлүүдийг хийдэг.

-"Анна Каренина" жүжгийн тайз засалт, орчноос хүмүүс юу мэдэрч болох вэ?

-Тухайн үеийн дүр төрх. Роман дээр "Герман, францын соёлыг бид хэтэрхий их авч, бидний уугуул орос соёл минь байхгүй болж байна" гэж Толстой өөрөө хэлдэг. Тэгэхээр европ франц маягийн хувцас, загварыг холимог маягаар оруулж өгч байгаа юм. Тийм учраас ганцхан Оросын ард түмнийг үзэх биш европын соёлыг ч мөн мэдэрч харах боломжтой. 

Л.Толстой анх А.С.Пушкины охиныг хараад дурлаж байсан. Ер нь анх А.С.Пушкины охиныг хараад энэ дүрээ бичсэн гэдэг.

-"Анна Каренина" жүжгийн тайзыг хэдий хэр хугацаанд хичнээн хүний бүрэлдэхүүнтэй хийсэн бэ?

-Жүжиг тавина гэдэг нь өөрөө их урт хугацаа шаарддаг ажил. Нэг жилийн өмнөөс эхлэн бэлдэж эхэлдэг. Тайз, хэрэглэл, хувцасны скиз гээд бүх юмаа жилийн өмнө батлуулж эхлэхээс наана зургаагаас найман сарын өмнө судалгаагаа хийдэг.  Хүн хүчний хувьд гэрлийн багийн 10 гаруй ажилчид, тайз ажиллуулдаг 10 гаруй хүн, оёдлын цех, мужааны цех, зураачид гээд арын албаны тайз үйлдвэрлэлийн  40 гаруй хүн ажилладаг. Мөн тухайн цаг үеийг харуулсан хувцсыг хийхэд оёдолчин тайзны ажилчдадаа сайн ойлгуулж, сургалт хийж байж хамтын ажиллагаагаар тайз бүрддэг.
 

-Нэг жилийн өмнөөс бэлтгэж эхлэхэд судалгааны ажил их шаарддаг байх. Та өмнө нь "Анна Каренина" романыг уншиж байсан уу?

-"Анна Каренина" роман оюутан байхад унших номын жагсаалтад байдаг. Тэр үед их хүчтэй сэтгэгдэл төрүүлж байсан. Оюутан байхдаа ч 1800-аад оны хувцас хэрэглэлийг судалдаг байж. Тэгэхээр суурь бол байсан. Харин одоо энэ жүжгийг тайзан дээр амилуулахад судалгаа маш их хэрэгтэй. Толстойн "Дайн ба Энх", "Анна Каренина" гээд түүний роман зохиолуудыг дахиж уншина, жүжгүүдийг үзнэ. "Анна Каренина"-тай холбоотой шүүмж, хувцасны судалгаа гээд судлах зүйл их байдаг.  Ерөнхий найруулагч, уран сайхны удирдагч бид хэд Орост Толстойн гэрт орж үзсэн. Ясная поляна гээд төрсөн газрыг нь гэр музей болгож тохижуулсан байсан.  Гэр рүү нь ороход Анна Каренины дотоод сэтгэлийг их дөхүүлж гаргасан зураг өлгөөтэй байв. Дахиад нэг бүсгүйн  зураг байхаар нь тодруулж асуутал А.С.Пушкины охины зураг гэсэн. Л.Толстой анх А.С.Пушкины охиныг хараад дурлаж байсан. Ер нь анх А.С.Пушкины охиныг хараад энэ дүрээ бичсэн гэдэг. Тухайн үед Л.Толстой өөрийнхөө тэмдэглэл дээр бичсэн. Үүнийг нарийн судалдаг нь их сонин санагдаж байсан.

-Л.Толстой “Анна Каренина” романаараа ямар санаа илэрхийлэхийг зорьсон бэ?

-Өнөөгийн нийгэмд гэр бүл салалт, замбараагүй байдал,  гэр бүлийн хүчирхийлэл утгаа алдсан. Хуучин уламжлалаа мартсан энэ үед энэ роман гэр бүлийн энэ асуудалд бид яг яах ёстой вэ? Бидэнд ямар гарц байна? гэдгийг харуулна.

Гэр бүл бол нийгмийн томоохон нэгж. Роман нийгэм тэр бүсгүйг яаж золиосолж байгаа тухай гардаг. Өнөөдөр романы дүртэй ижил зүйл нийгэмд их байна. Бүгд нэгнийгээ жигших, асуудлыг сэвэх зэрэг сошиал дээр гардаг шиг Аннагийн хувь заяа яг тийм. Тэр бүсгүй өөрийнхөө амьдралд алдаа гаргасан ч түүний хувийн амьдралыг нийгмээрээ жигшин зэвүүцэж байгаа байдлыг  роман дээрээ Л.Толстой  тодорхой бичдэг. Мөн зохиол дээр дээдсийн хүрээллийн хатагтайн яриа нь хүртэл Франц, Германаар ярьдаг. Оросоор ч мэндчилэхгүй. Дээдсийн хүрээлэл нь тийм болчихсон. Одоо жишээ нь манайхаар бол манлайлагч залуучуудын яриаг сонсоход 50 хувь нь англиар ярьж байна. Энэ юуг харуулж байна вэ гэхээр Л.Толстойн хэлээд байгаа уугуул хэл соёлынхоо балансыг барьж явах ёстой. Энэ алдагдаж байгаа талаар ч гардаг.

Өнөөдөр романы дүртэй ижил зүйл нийгэмд их байна. Бүгд нэгнийгээ жигших, асуудлыг сэвэх зэрэг сошиал дээр гардаг шиг Аннагийн хувь заяа яг тийм.

-Тайз заслын тусламжтай тухайн жүжгээр үзэгчийг аль ч цаг үед аваачиж болдог гэж хардаг. Зарим театрын тайзны засалт нүсэр том зарим нь энгийн байдаг нь юунаас шалтгаалдаг вэ?

-Германд манай нэг багш очиж жүжиг үзэхэд Английн тухайн цаг үеийг гаргахын тулд бодит танк гарч ирээд, ард талын фон дээр газар дэлбэрээд л, яг дайны үед газар хөдөлж, бөмбөг дэлбэрч байгаа байдлыг реалист маягаар үзүүлж байсан. Герман, Итали зэрэг зарим нэг европын орнууд уламжлалт нүсэр тайзаа авч явдаг. Байшин, барилгыг нь хүртэл барьдаг. Харин орчин үеийн модернист урлаг бол аль болох хөнгөн шингэн байдлаар шийддэг.

-Цаашид Монголд дэлхийн сонгодог зохиол, жүжгүүдийг тоглуулахад бэрхшээлтэй зүйл нь юу вэ?

-Театр маань мэргэжлийн уран бүтээл хийхэд зориулагдаагүй тайзтай. Тухайн үед Залуучуудын соёлын ордон гэдэг нэртэй байсан. Хурал хийх, тодорхой хэмжээний концерт тоглох, кино үзэх зориулалттай баригдсан газар. Харин мэргэжлийн театр бол хагас дугуй хэлбэртэй тайз нь гурван төрөлтэй байдаг. Хоёр тийшээгээ солигддог. Арагшаа болон доошоогоо солигддог. Үүнийг дагаад тоног төхөөрөмжүүд нь ч гэсэн маш өндөр түвшинд хөгжсөн байдаг. Харин манайх 1978, 1983 онд шинэчлэгдсэнээс  хойш тэр чигээрээ явж байна. Мэргэжлийн тоног төхөөрөмж маш хомс байдаг. Үүнийг шийдчих юм бол одоо байгаагаас илүү дэлхийн түвшний хэмжээнд бүтээл хийх чадвартай хүмүүс байдаг.

-Залуучууд төдийлөн сонгодог зохиолыг сонирхож уншдаггүй шүү дээ? Энэ талаар таны бодол?

-Бид нарын үүрэг бол энэ том хэмжээний зохиолыг үзэгчдэд таниулах, нөгөө талаар романыг сурагчид ганц уншаад ч юм уу ойлгохгүй шүү дээ. Тэгэхээр жинхэнэ театрын амьд урлаг гэдэг тухайн жүжгийн гол дүрийг амилуулдагт оршдог. Тэр нарийн гүн ухаан философийг жүжигчин өөрийнхөө дүрээр дамжуулан тоглож байгаа нь хүүхдүүдэд ойлгоход илүү хялбар байдаг. Дэлхийн сонгодог жүжгийн залуучууд төдийлөн уншдаггүй, уншаад ойлгохгүй хүмүүс бас байдаг. Харин жүжгийг үзсэнээр уншаагүй нь уншдаг, уншсан нь дахиж уншдаг гэх мэт дэлхийн сонгодог зохиолтой танилцах гүүр нь болдог.

-Та хэдэх дэх жилдээ мэргэжлээрээ ажиллаж байна вэ? Мэргэжлийнхээ юунд нь дурладаг вэ?

-Сургуулиа 1995 онд төгссөнөөс хойш тасралтгүй мэргэжлээрээ драмын театрт ажиллаж байна. Ээж, аав минь бага байхаас ном их уншуулж хүмүүжүүлсэн. Аав шинжлэх ухаан, физик, математикийн багш, ээж маань хэл, уран зохиолын багш байсан. Тийм учраас манайд ном их байдаг байлаа. Номыг анхнаасаа түүртэлгүй уншаад сурчихсан. Тийм болохоор энэ мэргэжлийнхээ судалгааны ажилд татагддаг. Одоо бүр номуудаа хадгалах газаргүй болж байна. Судалгааны ажил хийдгээрээ их амттай мэргэжил. Жишээлбэл, гол дүрийн жүжигчний ааш араншин, байгаа байдалд тохируулан дотуур хувцаснаас эхлээд ээмэг бөгж, царай зүс, үсний өнгө, гутал хувцас гээд бүх зүйлийг хамруулж судалдаг мэргэжил. Аннагийн үеийн хувцас гэхэд зөгийн хэлбэртэй.  Зөгийгөөс санаа авч нарийхан бэлхүүстэй, хормой нь зөгийтэй адил оцон байх хэрэгтэй гэхчлэн нарийн зүйлс байна. Хувцаснаас гадна тэр үед өрөөний хананд ямар хээ зонхилж байв, класицизм эсвэл романтизмын үе юм уу. Өрөөний хананд орос хээ яг  ямар байх билээ зэргээс авахуулаад өнгө будаг гэх мэт өргөн хүрээнд судалгаа хийдэг. Байшин барилгын архитектур, дотор интерьер дизайн, гадаах байдал, байгаль, дэлхий гэхчлэн судлаад л байна. Шинэ өнцгөөс судалж эхэлдэг. Уран бүтээлч хүн өөрийн гэсэн шинэ өнцөг гаргаж байж үнэ цэнтэй болдог. Тийм болохоор мэргэжилдээ хайртай.

Ярилцсан Э.Нандинцэцэг