“Рио Тинто” шинэ гэрээ байгуулахаар ЯАРЧ БАЙНА

“Рио Тинто” компани 2030 он гэхэд зэсийн үйлдвэрлэлээр дэлхийд эхний тавд орох төлөвтэй байгаа зэсийн томоохон Оюутолгой уурхайн зэсийн агууламж, үйлдвэрлэлийн хэмжээг нь буурахаас сэргийлэх чиглэлээр авч буй хүчин чармайлтын хүрээнд шинэ гэрээ байгуулахаар яаравчилж байна.

“Рио Тинто” компани Торонтод бүртгэлтэй “Entree Resources” болон Монгол Улсын Засгийн газартай гурван талт яриа хэлэлцээ хийж, “Entree Resources” компанийн мэдлийн зэсээр баялаг зарим хэсгийг төсөлдөө нэмж хамруулахаар зорьж байна.

“Entrée Resources” компанийн мэдлийн зарим хэсгийг Оюутолгой уурхайтай нэгтгэх тухай урьдчилсан хэлцэл 20 жил хүчин төгөлдөр үйлчлэх хэдий ч уурхайн үйлдвэрлэлийн түвшинг энэ оны хэмжээнд барихын тулд хоёр сарын хугацаанд эцсийн хэлэлцээр байгуулах шаардлага тулгараад байгаа юм.

“Рио Тинто” компанийн гүйцэтгэх захирал Жэкоб Стаусхолм энэхүү хэлэлцээрийг байгуулахад ихээхэн нөлөө үзүүлэх Монгол Улсын Засгийн газартай яриа хэлэлцээ хийх зорилгоор өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд Монгол Улсыг зорьсон.

Хэрэв “Рио Тинто” төлөвлөгөөнийхөө дагуу Оюутолгой уурхайг хөгжүүлж чадвал 6.9 тэрбум ам.долларын өртөг бүхий гүний уурхай нь ирэх арван жилд хэмжээгээр дэлхийд эхний дөрөвт орох юм.

Мухардал

Гэвч “Рио Тинто”, “Entree Resources” компаниудын хооронд үүссэн зэсийн нөөцөөр баялаг хэсгийн түрээсийн төлбөрийн асуудалтай холбоотой маргааны улмаас тус уурхайн ашгийн хэмжээ багасах эрсдэл үүсээд байна. Оюутолгой гүний уурхайн “panel cave zero” бүсээс олборлолт хийж байгаа бөгөөд ойрын саруудад өндөр чанартай зэсийн “panel cave one” бүсийг олборлож эхлэхээр төлөвлөж байна. Гэвч энэ хэсгийн 20 хувийг “Entree Resources” компани эзэмшдэг ба “Рио Тинто” тус компаниас эрхийг нь худалдан авч дөнгөхгүй байна.

Энэхүү мухардмал байдал Оюутолгойн төлөвлөгөөг тасалдуулахад хүргэх эрсдэлтэй. Учир нь тус хоёр компани гэрээ байгуулахаас нааш “panel cave one” бүсийг хөгжүүлэх боломжгүй. Гэрээг ирэх хоёр сарын дотор байгуулж чадахгүй бол “Рио Тинто” компанид 2025 онд бага агууламжтай хэсэгт олборлолт явуулах зэрэг түр зуурын арга хэмжээ авахаас өөр аргагүйд хүрнэ. Улмаар зэсийн үйлдвэрлэлийн хэмжээ болон орлого нь буурна.

Эх сурвалжийн мэдээллээр, нөхцөл байдлыг тун яаралтай шийдэх шаардлагатай байгаа бөгөөд “Рио Тинто” компани “panel cave one” бүсийг аль болох хурдан хөгжүүлэхийг яаравчилж байна.

Тус хоёр компани хэлцэл байгуулах нь мухардмал байдлаас гарах дөнгөж эхний алхам. Гэрээ байгуулсны дараа Монгол Улсын Засгийн газартай яриа хэлэлцээний хоёрдугаар үе шатыг эхлүүлж, Монголын талаас тус төслийн 34 хувийг эзэмших асуудлыг шийдэх ёстой. “РИо Тинто” нь тус төслийн 66 хувийг эзэмшдэг юм.

Монголын Засгийн газрын сонирхол

Монгол Улсын Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн сайд Ц.Туваан “Рио Тинто”, “Entree Resources” компаниудын хооронд үүссэн мухардмал байдлын улмаас уурхайн үйл ажиллагааг доголдуулсан асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд арга хэмжээ авч байгаа гэж “The Australian Financial Review” -д өгсөн ярилцлагадаа онцолсон байдаг.

Сүүлийн 15 жилд Монгол Улсын Засгийн газар, “Рио Тинто” компани хоорондын харилцаа зарим үед тогтворгүй байсан. Тухайлбал, 2012-2015 оны хооронд Оюутолгойн гүний уурхайн төслийг түр зогсоож, талууд уурхайн баялгийг хэрхэн хуваах талаар яриа хэлэлцээ хийж байв. Харин өдгөө талуудын харилцааг Ц.Туваан сайд “тогтвортой” гэж тодорхойлжээ.

2020 оны нэгдүгээр сард Жэкоб Стаусхолм Монгол Улсын Засгийн газартай үүссэн олон маргааныг шийдвэрлэсэн.

Тэрбээр тус улсын “Рио Тинто” компанид төлөх ёстой 2.4 тэрбум ам.долларын өрийг цагаатгаж байсан юм. Маргаан дагуулсан олон асуудлыг шийдсэн хэдий ч “Рио Тинто”, Монгол Улсын Засгийн газрын хооронд татвартай холбоотой урт хугацааны маргаан дэгдэж, арбитрын шүүхэд хандахад хүрсэн.

Ц.Тувааны хэлснээр, 133 сая ам.долларын татварын асуудал яригдаж байна.Энэ оны зургаадугаар сард шинээр байгуулагдсан Монгол Улсын Засгийн газар 2009 оны хөрөнгө оруулалтын гэрээнд өөрчлөлт оруулахаар “Рио Тинто”-д шахалт үзүүлнэ гэсэн яриа бий. Харин энэ талаар Ц.Туваан “одоогоор үгүй” хэмээн хариулсан байна.

Эх сурвалж: https://www.afr.com