Өгүүллэг: “Барууны сармагчин”

Конгийн дэд ерөнхийлөгч байсан нөхөр хариулж байна.

- Тэд жижигхэн биетэй зэрлэг сармагчин шүү дээ...

Түүнээс Гааг дахь Олон улсын шүүх /Аймаар сүржин нэртэй ч мэдээж хүн шүүгчээр  нь ажилладаг, магадгүй тэд “G20”-ийн иргэн л байж таарна/ таны хувийн армийн цэргүүд яагаад хүний мах иддэг байсан юм бэ гэж мааш соёлтойгоор асуусан асуултанд, байгалийн баялгаа бас л Барууныханд найр тавьж өгсөн аавынхаа буянд Баруунд мааш өндөр боловсрол эзэмшсэн тэр нөхөр ингэж хариулсан юм. Хэдхэн хоногийн өмнө.

Тэгэхээр боловсрол бол юу ч биш юм. Баян байх нь бүр ч юу ч биш аж. Хүн төрөлхтөний хувьд хүн байхын утга учиртай харьцуулвал. Тэр нөхөр мэдээж Баруунд боловсрол эзэмшихдээ Бага ястны “парти” энээ тэрээнд л уригдаж байсан болохоос жинхэнэ яс цагаан лордуудын “банкет”- нд очиж байгаагүй байх. Манайд ч гэсэн Барууны бараг хаяанд боловсрол эзэмшсэн нөхдүүд Баруунд “баки” байсан юм шиг нутагтаа ирээд, нөгөө сармагчин шиг нөхдүүдээ загнах...

Үнэндээ тээр ардчилсан ертөнцөд “Чайна таун” болон мексикүүд л маниустай нийлдэг шүү дээ. Сайндаа ч биш, арьсны өнгө болон зүс ижилхэн дээр нь цагаан арьстнуудаас илүү найз нөхөртэй байхыг нүүдэлчин генээрээ хайдаг учир тэдэнд татах “тамхи”, уух юм авч өгдөг юм чинь.

За тэгэхээр хүн бол жоохон юм үзээд ирэхээрээ, юм үзээгүйгээ сармагчин гэдэг нь ойлгомжтой болчихлоо. Бүр хоол хийдэг юм байна. Зөвхөн өлссөн хүн Ганнибал болдог юм биш. Эр зориг орохын тулд эсбөгөөс элдэв одон медалиас илүүтэй реклам сурталчилгаа хийхийн тулд Ромыг чичрээж байсан ч өөрийн нутаг нэгт урвагчдын буянаар хүний нутагт өлбөрч туйлдаж, хэдэн цэргээ бусдад нь чанаад өгчихсөн Карфагений алдарт жанжны нэрээр хүн төрөлхтөн хүний махчинг нэрлэдэг болсон нь угтаа бол Ромчуудын хар ПИАР. 

Гэтэл бид түүхээ сөхвөл Чоносын зоригт эрчүүдийг 70 тогоонд чанахаас өгсүүлээд, ээж нь дайнд мордож буй хүүдээ хойлогны мах чанаж өгөөд, хойлогны мах идсэнээ хэнд ч битгий хэлээрэй гэж захидаг байж. Учир нь тэр мах хүний биенд дархлаа тогтоодог, шарханд маш сайнаар нөлөөлдөг учир том тулалдааны дараа шархадсан цэргүүдэд нь хойлогны мах идсэн цэргийг нь чанаад өгчихдөг байсан гэх. Мэдээж би нүдээрээ хараагүй бас үргэлж тэгж нэгэнд нь нөгөөг нь идүүлдэггүй л байсан байж таараа. Гэхдээ л юм элбэг одоо цагт 25 кг-ийн ууттай гурилаар нэг гэр бүлийн 4 хүн бүтэн 6 сар амьдарч байхыг харин хоёр нүдээрээ харсан шүү.

Нэгэнт л идэх юмны тухай ярьж буй учир мал руугаа оръё. Саяхан Сүхбаатар Дорнодод шүлхий гарав. Үхсэн малын нөхөн олговорт бас өвдөөгүйг нь вакцинжуулах гэж 4.5 тэрбум төгрөг нөөцөөс хайрлав. Нийслэл болон бусдад нь хувиарласан мөнгийг огт тооцсонгүй. Үхсэн малын зах зээлийн ханшны 90 хувийг нь малчдад олгодог юм байна.

Гэтэл үхсэн хүүхдийн нөхөн олговорыг хэн олгох юм бэ? Малд байтугай ноолуурт нь нөхөн олговор олгодог юм байж ийм хууль хэн ч санаачлахгүй байгаа нь хачирхалтай. Заавал тэр нялх амьтдыг үхүүлж, хэдэн халтар төгрөгийг сүйтгэгдсэн амьдрал, эдгэхгүй шархных нь оронд өгөөдөх гэсэнгүй. Хариуцлага болон хүн чанарын холбоог л сануулах гэсэн минь энэ.  

Эмнэлгийн шалан дээр ээж ааваа ч танихгүй болтол дэмийрч байгаа тэр хүүхдүүдэд хэн хэвтэх ор байг гэхэд эм тариа авч өгөх юм бэ? Эмнэлэг дотор болон дэргэд нь шавсан хурган дарга нарын хамаатны аптекийг хөгжүүлсээр байх уу? Бидэнд Яармагт цоо шинэ спортын ордон биш тийм ордонд уралдах эрүүл саруул хүүхдүүд төрөх шинэ эмнэлэг хэрэгтэй. 

Сөүл Бээжин байтугай Эрээн ч холдох, тэр бол Баруун шиг санагдах тэр хүүхдүүд монгол хүн болж төрсөн нь буруу юм гэж үү? Эсвэл мал бол сармагчингаас дээр болж таарлаа. Ганц удаа дэгдсэн, угаасаа жил болгон, сар болгон шахуу давтагддаг тэр малын өвчинд мал шиг нөхдүүдийн хувиарласан мөнгөөр хоёр биш юмаа гэхэд, ядаж 500 ортой хамгийн сүүлийн үеийн тоног төхөөрөмжтэй хүүхдийн ганц эмнэлэг элбэг барих байтугай сүндэрлүүлнэ. Эсвэл зөвхөн сургуулийн хүүхдүүдэд үйлчлэх 150 автобус жилийн бензин, засвар үйлчилгээтэй нь авч болохоос гадна монголын 1 сая орчим хүүхдүүдийг яг Британи шиг хорин хэдэн төрлийн вакцин биш юмаа гэхэд халдварт шарын вакцинаар бүрэн хангах, бүүр цаашлавал доод тал нь бүтэн 10 жил вакцин үйлдвэрлэж нөгөө хайртай малыг нь вакцинжуулах үйлдвэр барьж болно. Ирэх даваа гариг гэхэд нийслэлийн бүх мал вакцинжах юм гэнэ.

Бурхан минь, нэг сайхан өдөр хотын бүх хүүхдүүд халдварт шарынх биш юмаа гэхэд ханиадны вакцинд хамрагдаж дууслаа гэдгийг ядаж нэг сонсчихоод үхэх юмсан. 

Нусаа гоожуулсан “бацаануудаас” автобусанд 100 төгрөг ичихгүй нэхдэг болсон цаг. Тэгчихээд бас үдийн цай бүр хоол энээ тэрээ гээд “хуцаж” өгнө. Хар хүйтэнд автобусанд суух мөнгөгүй тэр нялх амьтанд юуны чинь үдийн цай. Чих байтугай гар нь хөлдчихгүй бол их юм.

Тэгсэн мөртлөө шүлхийн голомтоор жипний уралдаан хийж, яаж гар хөл байтугай жипний дугуйг спиртээр угааж ариутгах ёстойг үзүүлж таниулан, өөрсдийгөө ПИАР-даж суваг болгоноор “зовж шаналж” яваа хүмүүс лав биднийг сармагчин гэж дотроо боддог байж таарлаа. Үгүй бол ингэж малаас дор харьцахгүй шүү дээ. Нээрэн мартсанаас, маркетинг ПИАР гэдэг бол улстөрчдийн сурталчилгаанд л зориулагдсан дандаа хулгайн юм гаргадаг, элий балай суваг болгоноор галзуурч солиортол нь бараагаа харуулахыг хэлдэггүй юм шүү, мундаг маркетерууд минь.

Нэг зүйл хэлэхэд заавал Баруунд юм үзсэнээр хүн болдоггүй бас ядуу чадуу хүн болж төрсөн нь сармагчины хувь тавилан эдлэх ёстой гэсэн хууль байхгүй дээр нь хэрэв солонгост дайн дэгдвэл манай “капиталист”-ууд сөнөх нь тэр. Учир нь амьдрахын тулд гэрээ зарж, гэр бүлээ салгаад, харьд одсон, элэг гэхээр юмгүй болтлоо бэтгэрч бас бор дарс хүртсэн доод тал нь 15.000 хүн амьд амьтны зөн совингоор амьд үлдэхийн тулд нутагтаа эргэж ирэх бөгөөд хамгийн аюултай нь тэд хамгийн хог шаарын хар ажил хийгээд, сард бүүр доод тал нь 1000 - долларын цалин авч болдогийг ойлгосон “сармагчингууд” учир мань мэт шигээ Занданмагнайуянга, Баруун Зүүн гэж мэтгэлцэхгүй бас хулхидуулж байгаагаа мэдэж байсан ч дуугүй 10 мянгын “хишгээ” хүртээд, чимээгүй суухгүй нь лав. Учир нь хэн ч гэсэн урьд нь авч байсан цалингаасаа дор цалинтай ажил яавч хийхгүй. Энэ бол зах зээлийн биш юмаа гэхэд хөгжлийн хууль...

Хишиг гэдэг чинь Богдын үед л борчуудад зориулсан боов шоовхон тараахыг хэлдэг байсан санагдах юм...21 он биш 21-р зуун шүү дээ. За тэгээд хэн мэдэх вэ дээ, хувьсгал байтугай хувьсгал гэдэг үгнээс хүртэл айгаад нэг нь нэрээ өөрчилсөн байж ч мэднэ. Удахгүй нөгөө нь ардчилал байтугай ардчилал гэдэг үгнээс айж намынхаа нэрийг бүү өөрчлөөсэй гэж залбиръя.

За тэр яахав. 100 жилийн өмнө шахуу зурсан Марзан Шарав гэдэг хүний зургийг та хэд одоо нэг олоод үзээрэй. Амаа аймаар том ангайж ард түмнийг амьдаар нь залгиж байгаа гадаад, дотоодын хар шар хувалз энээ тэрээг хараад, таньд 21 он 21-р зуун огт ялгаагүй санагдана.

Сармагчин ухаан нь хөгжөөгүй байхдаа л урд мөчөөрөө модны үндэс, чулуу атгаж, араатан амьтнаас өөрийгөө хамгаалж сурсан гэж бодохоор, цагаан болон шар арьстнууд хэлэх үггүй болохоороо хар арьстнуудаа сармагчин гэж хараадаг юм биш, ер нь хүн тэнэг нэгнийгээ мод чулуу атгатал нь сармагчин гэж дээрэлхдэг болж таарлаа.

Үгүй яахав одоо цагт ихээхэн дургүй хүргэвэл шууд л буудчих юм чинь...

Цаана чинь “Хар ус” гэдэг 50.000 орчим цэрэгтэй хувийн арми ч Америкт байна, ай даа. Тэднүүс Афган, Иракт Америкийн цэргүүдийг бас буу сумыг нь хүртэл хамгаалдаг гэсэн шүү. Гэтэл 5-хан алхмын цаана нь нэг негр нөгөөгөө сармагчин гээд алаад идэж суудаг...Ээ базарваань...

Барууны зоопаркад сармагчин байсан нь ч дээр юм уу?

А.Арман 2010/11/26