Захидал

Хэлгүй Сүүнээ Норолхоо багшид хадаг барин шавь орж гэнэ гэсэн явган яриа сумын төв даяар хаврын салхи шиг тэр дорхноо тархав.
Үнэхээр ч баруун уулаар нутагтай Должин самганы ганц хүү Сүүнээ сумын сургуулийн нэр хүндтэй ахмад багш Норолхоод хадаг барин золгож, бичиг үсэгт сургахыг гуйсан бөгөөд тэрхүү хүсэлтийг Нооёо багш болгоон соёрхож, хадаг сэлтийг тогтоосон гэнэм. Намрын налгар өдрүүд нас хэлтлэн одсоор анхны цастай нөхцөж, төдхөнөө өвлийн амьсгал жиндүүлэх үесээр мөнөөх Сүүнээ сумын төвийн зарлал, албан газруудын хаяг, уриа, лоозон бүхнийг уншиж бараад, түүгээр ч зогсохгүй шинэхэн цасан дээр үг, үсэг холбон эрдэм номд хорхойсож явах болсон нь түүний хувьд цагаан толгойн баяр нь байлаа.
Сүүнээг бага байхад саахалт айлынх нь нохой ноцож, түүнээс айсандаа хэлгүй болсон гэж ярьцгаадаг. Харин ямар учраас бичиг үсэгт тайлагдах болсон талаар хэлж мэдэх хүн байсангүй. Гагцхүү “Хүн биеэ голдоггүй гэж үнэн үг шүү. Хэлгүй Сүүнээ эрдэм сурч юугаа гийгүүлдэг байнаа.
Тэрний оронд өнөө маргаашгүй болсон хөгшин эхээ асарч, хэдэн малаа өсгөхөө барав” гэх хүмүүс олон. Өнгөрсөн зун зэргэлдээх Цогт сумаас шилжиж ирсэн Сандуй гуайнх Сүүнээгийнхтэй айлсаж, Хөх Индэртэд хамт зуссан юм. Хөх Индэртийн зуслан бол аргаль, янгирын эх орон болсон сахлаг өвс, соргог бэлчээртэй, халил өндөр уулс эргэн тойрон дүнхийсэн, уулын хавчиг хөндийгөөр Үертийн гол харгин чимээлсэн үнэхээр сайхан нутаг билээ. Сүүнээ энд төрж, зуны дэлгэр цагийг энд л өнгөрөөж хорин зуныг үдсэн бөгөөд чухамдаа эндээс л сэтгэлийн их таашаал, итгэлийн их хүчийг олж авдаг бөлгөө. Тэр их сэтгэлийн цэнгэл дундаас энэ зуных бүр ч гойд санагдана. Сандуй гуайнх подхийсэн мал хөренгөтэй, яах аргагүй шинэ цагийн баяны дүр төрхийг илтгэсэн айл байв. Тэдний дөрвөн хүүхдийн хамгийн бага, хамгийн адтай нь хотод их сургуулийн оюутан Бундмаа байлаа. Үе тэнгийн олон оюутнуудын дунд үймж шуугьж дассан Бундмаагийн хувьд хөдөө, бүр уулын тагд бүтэн зунжингаа сатаарах нь ихэд хэцүү байсан агаад түүнийгээ нөхөх ганц арга нь Сүүнээг элдвээр оролдож, зугаацах томоогүйтэл байв.
Мань Сүүнээгийн хувьд Бундмаагийн элдэвлэн гоочлох, тоглон наадах нь хамгийн сайхан амттай мөчүүд байсан биз ээ. Удалгүй харих цагийн жамаар нэгэн хүний зугаа, нөгөө хүний жаргал болж байсан үе өнгөрч, Бундмаа сургуульдаа баяр хөөр болон буцсан юм. Сүүнээ дэвтрийн гол цаас дүүргэн томоор бичсэн бичээсийг олон дахин хуулж, хамгийн гоё бичигдсэн гэж өөрөө шалгаруулсан нэгийг шилэн сонгоод сумын холбоонд очин цэцгийн зурагтай дугтуй авч, түүнийгээ нямбайлан эвхэж хийлээ. Тэгээд уг дугтуйн нүүрэн дээр Бундмаагийн сургуульдаа буцахдаа “Чи намайг санавал эахиа бичээрэй” хэмээн дооглон шоглон өгсөн хаягийг гаргацтайхан бичиж гарав. С.Бундмаад гэж илгээх тэр захидлын дээр Сүүнээ анх удаа Сүрэндоржоос гэж бүтэн нэрээ бичлээ.
Сүрэндоржийн хорин нас хүртлээ хураасан баяр хөөр, хорхойд хоргүй сэтгэлийнх нь ариун хур энэхүү захидалд шингэсэн болохоор дугтуйг ихэд удаан хичээнгүйлэн нааж, холбооны салбарын эрхлэгчийг гуйж, заавал явуулахыг захин захин гарахдаа дааж давшгүй их гавьяат үйлс бүтээсэн лугаа адил өөрийгөө санаж, тэр өдөр сумын төвд байтугай дэлхий ертөнцөд хүртэл тэгж их санаснаа гүйцээсэн хүн өөрөөс нь өөр байхгүй мэт бодогджээ. Ийнхүү нар баруунаа гудайлган сумын төвөөс гарсан Сүүнээ өндөр хээрээ тааваар нь алхлуулан явахад Бурхан Буудайн хөх уулс сүртэйеэ цавцайн дүнхийж, хормой бэлээс нь наашлан намиатах хялмаатсан буурал тал нь түүний хайрын учгийг хөндөн, сэтгэлийн хөөрийг хуваалцах мэт сувдран гялталзана. Хэдхэн хоногийн дараа өдрөөс өдөрт өнгөжин тэлэх их хотын төвд орших оюутны байрны нэгэн өрөөнд дөрвөн охин шавайгаа ханатал хөхрөлдөж суув.
-Тэгээд бүр хэлгүй гэл үү гэж нэг нь асуухад Бундмаа:
-Хэлгүй, шал маанаг амьтан байхгүй юу. Бас тэгээд хайртай гэнэ шүү гэхэд элэг доог хийсэн хөхрөлдөөн тасалгаа дүүрч, хүмүүний хиргүй сайхан сэтгэл цантан байх шиг цонхны шил цайран бүүдийсээр авай

Б.Наранцацралт