Сибирь дэх Хятад сонирхол

Хоёрхон хоногийн өмнө тэмдэглэсэн Аугаа эх орны ялалтын 70 жилийн ойн хүндтэй зочдын тэргүүнд  БНХАУ-ын дарга Си Зиньпин байсныг анзаарахад төвөгтэй биш байлаа.  Энэ үеэр хоёр хөршийн тэргүүн нар  хажуу хажуугаасаа холдсонгүй.  Хаана ч явсан хамтдаа гэдэг шиг л байлаа.  

Хэдхэн хоногийн өмнө ОХУ-аас Хятад руу хий дамжуулах хоолойг Горно Алтайгаар дамжуулан Шинжаан руу тавих сүүлчийн тохироогоо хийлээ.  Айл хүний амь нэг гэдэг шиг ийнхүү хойд өмнөд хоёр их хөрш амь зангидаж,  улам бүр дотноссоор байна.

Хоёр гуравхан жилийн өмнө болсон  ОХУ БНХАУ-ын зөвлөлдөх уулзалт  зөвлөлдөх уулзалт  ОХУ-ын дорнод хэсгийн үйлдвэржүүлэлтийн асуудлыг авч хэлэлцсэн хэмээн тухайн үед мэдээлж байсан бөгөөд  тэр үед  ОХУ болон  БНХАУ дөрвөн тэрбум гаруй ам долларын хамтарсан хөрөнгө оруулалтын төсөл дээр ажиллаж байсан юм.

ОХУ-ын Засгийн газрын орлогч Игорь Шувалов Дорнод Сибирь болон Алс Дорнодын бүс нутагт барилга болон хоёр ч усан цахилгаан станц байгуулахад хөрөнгө оруулах асуудлыг  урд хөршийнхөнтэйгээ уулзах үеэр хэлэлцэж  хамтын хөрөнгө оруулалтын сангийн хэмжээг  ойрын үед дөрвөн тэрбум ам долларт хүргэхээр тохиролцсон.  Энэ хөрөнгийн дийлэнхи хэсгийг  Алс Дорнод болон Зүүн Сибирийг эзэмшихэд зарцуулах бололтой. Тэдгээр нь үндсэндээ эрчим хүчний салбар юм.  

Түүнчлэн  ОХУ-ын экспортын «ЭКСАР»  болон Хятадын  экспортлогчтой хамтран гуравдагч орнуудад бараа бүтээгдэхүүн нийлүүлэх тохиролцоо бий.  

Одоо хоёр орны тухайд Зүүн Сибирийн томоохон төсөл дээр хамтран ажиллаж байгаа билээ. 2013  оны тавдугаар сард “Иркутскэнерго” нэгдэл Хятадын China Yangtze Power корпораци хамтран Дорнод Сибирьт УЦС барих хоёр ч төсөл дээр хамтран ажиллахаа зарлаж байсан юм.  Энэ ажлын хүрээнд техник эдийн засагийн үндэслэээ хэдийнэ боловсуулаад байгаа бөгөөд ойролцоогоор дөрвөн тэрбум ам долларын хөрөнгө оруулалт шаардаж буй аж. Энэ хөрөнгийг хоёр тал ижил тэнцүү гаргана. Харин үйлдвэрлэсэн эрчим хүчний дийлэнхийг Хятадад экспортлохоор төлөвлөж байгаа юм.

Хятад бол эрчим хүчний хэмжээ хязгааргүй хэрэглэгч гэсэн үг. Эдүгээ  Бээжингээс гадна Тянь жинь, Шанхай хот болон Хэбэй, Цянсу, Чэцзян зэрэг муж эрчим хүчний дутагдалтай хэвээр байгаа юм. Ийм их хэрэглээнд эрчим хүч нийлүүлэх нь Оросын эрх ашигт нийцэхийн дээдээр нийцнэ. Тийм болохоор тэд аль болох ахиухан эрчим хүч нийлүүлэхээр эрмэлзэж байгаа нь нууц биш.

Үүнийг зөвхөн  эдийн засгийн талаас харах нь бас өрөөсгөл. Учир нь улс төрийн бодлого эдийн засагт тусгалаа олон хэрэгжиж байдгийг санах хэрэгтэй байх. ОХУ Хятадад нийлүүлэх эрчим хүчний хэмжээг 18 тэрбум кВ/цаг болтол нэмэгдүүлэхээр төлөвлөж байгаа юм. Үүний тулд хэд хэдэн цахилгаан станцыг ашиглалатад оруулна. Энэ станцууд нь нүүрсний хэрэглээн дээр түшиглэх юм. Тэдгээрийн төслийн хүчин чадал нь 3000 МВт байхаар тооцсон.  Үүний дараачийн шатанд нийлбэр дүнгээрээ 6000 МВт-ын хүчин чадал бүхий хэд хэдэн станцыг барьж экспортолж буй эрчим хүчний хэмжээг жилд 38 тэрбум кВт/ цагт хүргэхээр төлөвлөж байна.  

Бас Орос болон Хятадын нутагт 2000 км урт цахилгаан дамжуулах шугам барина. Ер нь хоёр хөршийн тухайд улс төр, эдийн засгийн аливаа асуудлаар тэд хэл амаа амархан ололцож чаддагийг  ажиглагчид тэмдэглэж байна.

Сибир дэх Хятадын сонирхол юуны өмнө энэ бүс нутгийн хэмжээ хязгааргүй байгалийн баялаг, нүүрс, зэс, байгалийн хий, усны их нөөц, болон  ой мод зэргийг  хамтран ашиглахад чиглэж байгаа юм.

Асуудлын учир шалтгаан аль аль талын эрх ашигт нийцэж байгаа болохоор ажлыг урагшлуулах бүхий л арга замыг  амархан олж чадна гэсэн итгэл найдвар байна.

П.Булган