Гурван улсын үлгэр | Нэгдүгээр бүлэг

"Гурван улсын үлгэр" бол Хятадын Мин улсын яруу найрагч Луо Гуаньжун бичсэн Хань улс дахи гурван улсын үеийн тухай роман юм. Хятадын эртний ба сонгодог уран зохиолын бүтээлүүдээс Хятадад төдийгүй нийт Зүүн болон Зүүн өмнөд Азид, хожим нь дэлхий дахинаа түгэн дэлгэрсэн суут туурвилуудын манлайд дөрвөн их роман бичигддэг. Тэдгээр нь "Си Ю Зи" буюу "Тансан ламын баруун этгээдэд зорчсон тэмдэглэл", "Шуйху Жуань" буюу "Хүйтэн уулын бичиг", "Саньгуо Янь И" буюу "Гурван улсын үлгэр", "Хунлоу Мөн" буюу "Улаан асрын зүүд" хэмээх болой.

Зохиолын гол өгүүлэмжийг товчхон хэлбэл, "Гурван улсын үлгэр" нь бүхэлдээ Хятадын түүхийн нэн дуулиантай зурвас үеийг тусган үзүүлжээ. Шар алчууртны бослого эхэлсэн 189 оноос 280 он хүртэл эл бүхий л дуулиант хэрэг явдлыг хамарсан нэгэн жаран илүү хугацааны түүхийг Луо Гуаньжун энэхүү бүтээлдээ дүрслэн өгүүлсэн байна.

Энэхүү сонгодог зохиолыг Монгол Улс дахь БНХАУ-ын Элчин сайдын яамны зөвшөөрөлтэйгөөр уншигч танд хүргэж байна.

I БОТЬ-НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ

ТООРЫН ХҮРЭЭЛЭНД ХУРИМЛААД ЭРДЭМ ХЭТИЙДСЭН ГУРВУУЛ

ЖУРМААР ХАНИЛСАН ШАР АЛЧУУРТ ХУЛГАЙГ АЛААД

АРУУХАН БААТАР ТЭРГҮҮН ГАВЬЯА БАЙГУУЛСАН

Өгүүлэх нь: Дэлхий дахины их байдал нь салаад удваас лав нийлмүй. Нийлээд удваас эрхгүй салах бөлгөө. Жоу улсын сүүлд долоон улс хуваан тэмцэлдсээр хамтдаж Цинь улс болов. Цинь улс мөхсөн хойно Чу, Хань хэмээн хуваан тэмцэлдсээр бас Хань улс болжээ. Хань улсын төр нь Гаозү хаан цагаан могойг алснаас журмын цэрэг байгуулж, дэлхий дахиныг нэгтгэн ерөнхийлөв. Хойно Гуан Ү хаан дахин бадруулж, уламжилсаар Сянъди хаанд хүрээд, даруй ангижирч гурван улс болов. Түүний самуурсан учрыг шинжвээс лав Хуань, Лин хоёр хаанаас эхэлжээ. Хуаньди эрдэмтэн сайдыг хорьж, тайганчуудыг итгэмжилсээр Хуаньди хаан хальсны хойно хөвгүүн Линди сууринд их жанжин Доу Ү, Тайфү түшмэл Чэнь Фаньгийг хамт хааныг туслан засгийн хэргийг шийтгэв. Тэр цагт тайган Цао Зү нар эрхийг барьсанд Доу Ү, Чэнь Фань “Алсугай!” хэмээн зөвлөөд хэргийг нарийвчласан үгүй тул гэдрэг тайганд алагдав. Түүнээс тайганчууд нэн илүү хөндлөнгөөр явжээ.

Жянь Нин¹-ийн хоёрдугаар оны дөрвөн сарын арван таванд, хаан Вэнь Дө Дянь харшид сая суудалд гэнэт харшийн зовхисоос их салхин босож нуруунаас нэгэн их хар могой нисэх мэт бууж ирээд сандлыг нь ороосонд Линди хаан сочиж унав. Жигүүрт байсан бичиг цэргийн түшмэд мэндэн мэндэн тэтгэж дотор ордонд залаад зуун түшмэл цөмөөр дутаан далдлав. Удсан үгүй тэр могой үзэгдэхгүй болоход гэнэт аянга түржигнээд мөндөр орсоор шөнийн дундад сая арилав. Мөн бороонд хотны гэр бараан эвдэрч унасан нь тоо томш үгүй. Жянь Нингийн дөрөвдүгээр оны хоёр сард Луо Янд газар хөдлөөд бас далайн ус үерлэж далайг дагаж суусан ард цөмөөр давлагаанд ороогдон далайд оржээ.

Гуан Хө²-ийн тэргүүн онд эмэгчин тахиа, эрэгчин тахиа болон хувилав. Зургаан сарын шинийн нэгэнд арван хос алд илүү хар уур Вэнь Дө Дянь харшид оров. Долоон сард хааны суусан ордноос солонго татав. Ү Юань Шань газрын уул хөвөө цөмөөр хагарч нурав. Ийм зүйл бүрийн муу ёр нэгээхэн бус тул Линди хаан зовж, даруй зарлиг буулган олон түшмэдээс гамшиг зовлонгийн учрыг асуусанд И Лан түшмэл Цай Юнгийн өргөсөн бичигт: “Солонго татаж, тахиа хувилсан нь тайганчууд ба эхнэр хүмүүн засагт хамаарсан учир болой” хэмээжээ. Үгс нь шулуун голч тул хаан бичгийг үзээд шүүрсэн алдаж, босож хувцсаа халахуйд Цао Зе хойноос хулган үзээд зүүн, баруун этгээдийн ардад хэл үйлийг сэрэгдүүлээд, даруй өөр хэргээр Цай Юнг ялд унагаагаад хөдөө гэрт хариулав. (1.Амгалан байгуулагч 2. Гэгээн найрамдуу)

Хожим Жанран, Жаожун, Фэнсюй, Дуаньгүй, Цао Зе, Хоулань, Зяньшуо, Чэнгуан, Ся Юнь болон Гуошэн зэрэг арван тайган сүлбээлдэж, зальхай хэргийг үйлдэн арван “Чанши” хэмээн цолдов. Хаан Жанраныг итгэмж “Аав аа!” хэмээн дуудан төрийн хэргийг өдрөөс өдөрт гээсэнд дэлхий дахины хүмүүн сэтгэл самуурч, хулгай дээрэм зөгий мэт босов.

Тэр цагт Зюй Лүзюнь хэмээх газарт ах дүү гурван хүмүүн байсан бөлгөө. Нэгний нэр нь Жанзяо, нэг нь Жанбао, бас нэгний нэр Жанлян. Тэр Жанзяо шалгахад орсон үгүй оюутан ажгуу. Нэгэн өдөр ууланд эм түүхээр одож, нэг хөгшин хүмүүнд учрав. Тэр хүмүүний төрсөн нь нүд цөцгий хар, нүүр зүс бага хүүхдийн адил, гартаа таяг барьжээ. Жанзяог дагуулдаж, нэгэн агуйн дотор аваачаад гурван дэвтэр тэнгэрийн бичиг өгч өгүүлрүүн: “Үүний нэрийг Тай Пин Яо Шү (Энх түвшин болгох чухал увдис) хэмээмүй. Олсны хойно тэнгэрийн төлөө тараан дэлгэрүүлж, ертөнцийн хүмүүнийг тэнхрүүл! Хэрэв муу сэтгэл бариваас эрхгүй зовлон болмуй!” хэмээжээ. Жанзяо сөгдөөд нэр овгийг нь асуухад хөгшин хүмүүн: “Би Наньхуагийн хөгшин хувилгаан” хэмээгээд даруй салхин хувилж үзэгдэх үгүй болов. Түүнээс Жанзяо бичгийг олоод өдөр шөнөгүй уншиж боловсруулан салхин бороог урьж чадаад өөрийн биеийг Тай Пин Дао Рэнь хэмээн цол өргөв. Жун Пин³- ийн анх оны цагаан сард, халуун хижиг өвчин дэлгэрсэнд Жанзяо Фү бичиг⁴ тараан, ус үлээж хүмүүний өвчнийг засаад биеэ “Их мэргэн багш” хэмээн өргөжээ. Жанзяод таван зуу илүү шавь нар буй бөлгөө.

Тэд дөрвөн зүгт гарч цөм Фү бичиг бичин, тарни уншмуй. Түүнээс шавь нар өдрөөс өдөр олон болов. Жанзяо өөрийн шавь нарыг гучин газарт суулгаж, их газарт түм илүү, бага газарт зургаа долоо мянга шахам, тус тусын газарт цөм захирах эзэн талбиад түүнийг “Жанжин” хэмээн нэрийдэв. Хуурч үг алдаршуулан өгүүлсэн нь: “Хар тэнгэр нэгэнтээ мөхөөд, шар тэнгэр тогтномуй хэмээгээд бас хөх хулгана жилд дэлхий дахин ихэд жаргамуй” хэмээн хүмүүсийг цагаан шороогоор өөр өөрийн гэрийн хаалган “Хөх хулгана” хэмээх хоёр үсэг бичүүлсэнд Цин, Ю, Сюй, Зи, Зин, Ян, Янь, Юй зэргийн найман жоу⁵-ийн хүмүүний гэр бүрт цөм “их мэргэн багш” хэмээн Жанзяогийн нэрийг бичиж тахимуй. Жанзяо түүний намын хүмүүн Ма Юань Иг зарж алт, мөнгө, торго, эдийг бариулан, Жунзуань түшмэл Фэнсюйд янаглан, дотуураар угт хэмээв. Түүний хойно Жанзяо хоёр дүү лүгээ зөвлөн өгүүлрүүн: “Олоход бэрх нь иргэний сэтгэл болой. Эдүгээ иргэний сэтгэл нэгэнтээ зөвшөөрөх болжээ. Энэ тухай хэрвээ дэлхий дахиныг авах үгүй бол үнэхээр хайрлалтай бөлгөө” хэмээгээд нэгэнтээгүүр шар туг хиур үйлдэн өдөр болзож хэрэг үүсгэсүгүй хэмээн нэгэнтээгүүр шавь Танжоуг зарж Фэнсюйд бичиг бариулав. Танжоу бичгийг барьж шууд яаманд хувьсгалыг хэлэхээр ирсэнд хаан даруй их жанжин Хөзинийг дуудаж, цэрэг морь гарган Ма Юань Иг барьж алав. Хойно Фэн Сюй нарын нэгэн намын хүмүүсийг барьж гянданд хорьжээ. (3.Төв найралт, 4. Тарнитай цаас, 5. Муж гэсэн утгатай дүйцнэ. Цаашид муж гэнэ.)

Хойно Фэн Сюй нарын нэгэн намын хүмүүсийг барьж гянданд хорьжээ. Жанзяо үйл сэрэгдсэнийг сонсоод шөнөөр цэрэглэн өөрийн биеийг “Тэнгэрийн жанжин”, дүү Жанбаог “Газрын жанжин”, Жанляныг “Хүмүүний жанжин” хэмээн нэрлэж, зуун овогтон иргэнийн зүг өгүүлрүүн: “Эдүгээ Хань улсын хааны улирал тоо дуусахад хүрээд их Богд хүмүүн тодрон гарчээ. Та тэнгэрийн аяар чин журмыг дагаваас энхээр аж төрмүй” хэмээсэн үгэнд дөрвөн зүгийн иргэн шар алчуураар толгойгоо ороогоод Жанзяог дагаж урвасан нь дөч тавин түм хүрч, хулгайн хүчин их болсон тул албан цэрэг чимээг сонсмогц даруй буруулмуй. Хөзинь хаанд айлтгаж: “Даруй түргэн өөр өөрийн газрыг бэлтгэн сэргийлж, хулгайг дайлан гавьяа байгуул!” хэмээх жао⁶ бичиг буулгуулав. Бас нэгэнтээгүүр Жунлан жанжин түшмэл Лүжи, Хуан Пүсүн, Жузюнь нарт торгон цэрэг өгөн “Гурван замаар дайл!” хэмээн илгээв. Түүнээс Жанзяогийн нэгэн салааны цэрэг Южоу мужийн захыг халдахаар ирэв. Южоу хотын Тайшоу түшмэл Лю Янь нь Зянся газрын Зинлингийн хүмүүн, Хань улсын Лүгүн вангийн үр болой. Тухайд “Хулгайн цэрэг ирэх ойртов” хэмээн сонсоод даруй Сяо Юй түшмэл Жоузинг дуудан зөвлөхөд Жоузинг өгүүлрүүн: “Хулгайн хоршоо олон бидний цэрэг цөөн тул мэргэн гүн түргэнээ цэрэг цуглуулж, дайсныг дарваас зохимуй!” хэмээсэнд Лю Янь тэр үгсийг мөн хэмээгээд даруй тунхаг бичиг гарган журмын цэрэг элсэн цуглуулахад тэр бичиг Жуо сянь⁷-д хүрсний хойно Жуосянь газраас нэгэн баатар хүмүүнийг татаж гаргав.

Тэр хүмүүн угаас бичиг уншихуйд дургүй, зан чанар талбиу, үг цөөн, баярлах хилэн төрөхийг сэрэгдүүлэх үгүй, ерөөс их зоригтой, тусгайлан дэлхий дахины баатар эрдэмтэн лүгээ ханилахыг хүсмүй. Биеийн өндор долоон тохой таван ямх, хоёр чих мөрөнд хүрч, хоёр гар өвдгөөс хэтэрмүй. Нүд нь өөрийн чихийг үзмүй, нүүрийн өнгө хасын адил, уруул шунх түрхсэн мэт. Жуншань, Зинван Люшэнгийн үр, Хань улсын Зинди хааны ач, овог Лю, нэр Бэй, өргөсөн нэр Сюаньдө. Эрт Люшэнгийн хөвүүн Люжэнь ханг Үди хааны үес Жуолу Тинхоугаар өргөмжлөсөн бөлгөө. Хойно тахилгын алба осолдсон учирт Хоу зэргийг байлгаснаар тийнхүү нэгэн салааг Жуосяньд үлдээжээ. Сюаньдөгийн өвгийн нэр Люсюн, эцгийн нэр Люхун. Энэ хүн “Ариун элбэрэлт”⁸ хэмээн өргөгдсөн бөгөөд бас түшмэл болсон. Гэвч эрт бие өнгөрөв. Любэй агаас өнчин боловч эхдээ туйлын ачлалтай, гэр үгээгүй тул өвсөн шаахай худалдан, чийрс гөрөхөөр хөрөнгө болгон амьдарч агсан ажгуу. Уг сумын Лоусан тосгонд нутагшмуй. Гэрийн зүүн өмнө зовхист нэгэн ялмын мод буй аж. Тэр модны өндөр таван хос алд илүү, холоос харахуйд салаа навчны ургасан нь дэгтэр дэгтэр, сүйх тэрэгний адил. Хожим нэгэн царай шинжлэгчийн өгүүлсэн нь “Энэ гэрт эрх үгү,й эрхэм дээд хүмүүн гармуй” хэмээв. Сюаньдө багийн цагт гацааны бяцхан хүүхэд лүгээ тэр модны дор хамт наадахад өгүүлсэн нь “Би тэнгэрийн хөвгүүн болбоос энэ адил дээвэр байх тэргэнд суумуй за” хэмээснийг авга эцэг Лю Юаньци түүний үгийг ихэд сонирхон: “Энэ хөвгүүн ерийн хүмүүн бус” хэмээжээ. Сюаньдөгийн гэр үгээгүй тул үргэлж туслан тэтгэж асан ажгуу. Арван таван насанд эх нь сургуулийн гэрт тушааж, бичиг уншуулахуйд Жэньсюань, Лүжиг багшийн ёсоор үйлдэж, Гүн Сүнзань лугаа нөхөрлөжээ. Лю Янь тунхаг бичиг гарган цэрэг элсэх үес Сюаньдө нэгэнтээ хорин найман насанд хүрсэн бөлгөө.

(6. Зарлиг бичиг, 7. Сум гэсэн утгатай дүйцэнэ. Цаашид сум гэнэ. 8. Эрт үед орон нутгийн ноёдоос зарим хүмүүнийг эцэг эхдээ элбэрэлтэй гэж хаанд мэдүүлэн баталсан байдаг. Тийм хүмүүнийг “Ариун элбэрэлт” гэж цоллож байжээ.)

Түүнээс тус өдөр наасан бичгийг үзээд их дуугаар шүүрс алдахад араас нь нэгэн хүмүүн өндөр дуугаар өгүүлрүүн: “Эр хүн улс гэрийн тулд хүч гаргасугай хэмээхгүй ямар учирт урт шүүрс алдмуй?” хэмээсэнд Сюаньдө хойш хандаж үзвээс тэр хүмүүний төрсөн нь биеийн өндөр найман тохой, ирвэсийн тэргүүн, нүд гархи мэт, галуун магнай, барсын сахал, дуу хоолой аянга мэт, явах чимээ морин довтлох адил. Сюаньдө тэр хүмүүний байдал ер бусыг мэдээд даруй нэр овгийг асуухуйд тэр хүмүүн өчрүүн: “Миний овог Жан, нэр Фэй, өргөсөн нэр Идө. Үе улиран Жуозюньд сууж, гэр тариан нэлээд буй. Архи нэрж, гахай алж худалдмуй. Тусгай дэлхий дахины эрдэмтэн сайд хүмүүн лүгээ нөхөрлөхийг хүсмүй. Эдүгээ гүн чи бичгийг үзээд сүүрс алдсанд сая асуусан бөлгөө”. Сюаньдө өгүүлрүүн: “Би Хань улсын хааны угсаа, овог Лю, нэр Бэй, өргөсөн нэр Сюаньдө. Эдүгээ сонсвоос шар алчуурт хулгай самууныг өдөөсөнд миний санаа хулгайг арилгаж, ардыг амар болгосугай хэмээвч гагц хүчин хүрэлцэхгүйдээ шүүрсэн алдав”.

Жанфэй өгүүлрүүн: “Миний санаанд нийцэв. Гэрт нэлээд эд хөрөнгө буй тул гацааны баатаруудыг цуглуулж, их үйлийг үүсгэвээс ямар?” хэмээсэнд Сюаньдө тэр үгэнд ихэд баярлаж, хамт гацааны архины мухлагт орж, архи уулцан ахуйд нэгэн бие их хүмүүн тэрэг түлхэн ирээд, үүдний гадна тэргээ талбиж, архины мухлагт орж суугаад, архи худалдах хүмүүний зүг өгүүлрүүн: “Сайн архи буй аваас түргэнээ авч ир. Би хотын дотор цэрэг шалгахын завдаж одмуй” хэмээжээ. Сюаньдө тэр хүнийг үзвээс биеийн өндөр есөн тохой илүү, сахлын урт хоёр тохой, нүүр нь улаан чавганы адил, уруул шунх түрхсэн мэт, гарьдын нүд, хөмсгийн ургасан нь хүр хорхой хэвтсэн адил, төрсөн байдал тэсгэлгүй гэрэлтэй тул Сюаньдө даруй өөрийн дэргэд авчран, нэгэн газарт сууж нэр овгийг асуухад тэр хүмүүн өгүүлрүүн: “Миний овог Гуань, нэр Юй, өргөсөн нэр Чаншэн асан бөлгөө. Хожим Юньчан хэмээн халав.

Хөдун газрын Зелянгийн хүмүүн болой. Миний уг суусан газар оронд сүр хүчтэн хүмүүнийг дарлахад би алаад, мөрөн тэнгэсээр явж, зовлонгоос зайлж тав зургаан жил болов. Эдүгээ энд цэрэг элсэж хулгайг эвдлэмүй хэмээх үгийг сонсоод эрхэд нийлүүлэн одмуй гэхэд Сюаньдө даруй өөрийн санааг хэлсэнд. Юньчан тэсгэлгүй баярлан хамтаар Жанфэйгийн гацаанд одож, дэлхий дахины үйлийг шүүмжлэн хэлэлцэхүйд Жанфэй өгүүлрүүн: “Манай гацааны хойд нэгэн тоорын хүрээлэн буй. Цавхийтэл цэцэг цэцэглэж баймуй. Маргааш мөн хүрээлэнд тэнгэр газрыг тахиж, гурвуул ах дүү барилдан, хамт хүч нэгэн сэтгэл болж их үйлсийг хичээвээс зохимуй” хэмээсэнд Сюаньдө, Юньчан нэгэн дуугаар “Ийм болбоос маш сайн” хэмээв.

Тэндээс дэд өдөр тоорын хүрээлэнгийн дотор хар үхэр, цагаан морь зэрэг тахилгын юмыг бэлтгэж талбиад гурвуул хүж шатааж сөгдөн тангараглаж өгүүлрүүн: “Любэй, Гуаньюй, Жанфэй хэдүй өөр овог боловч ах дүү барьж ханилаад, нэгэн сэтгэл хамт хүчээр зовлонтойг тэнхрүүлэн, түгшүүртэйг тэтгэж, дээдэд болбоос улс гэрт тусалж, доордод болбоос олон иргэнийг амар болгосугай хэмээмүй. Адил жил, адил өдөр, адил сард төрсөн үгүй боловч нэгэн жил, нэгэн сар, нэгэн өдөрт үхэхийг хүсмүй. Тэнгэр, газар энэ сэтгэлийг айлдмуй. Журмыг тэсрүүлэх, хэсгийг умартах болбоос тэнгэр хүмүүн алтугай!” хэмээн амалдаж дуусгаад Сюаньдөг ах болгож мөргөв.

Гуань гүн хоёрдугаар, Жанфэй гуравдугаар болж, тэнгэр газрыг тахиж дуусан, дахин хурим бэлдэж, гацааны баатар ардыг цуглуулан, гурван зуу илүү хүнийг олоод, мөн тоорын хүрээлэнгийн дотор согттол уулцав. Дэд өдөр цэргийн зэвсэг базаахад ганц “Унах морь үгүй” хэмээн зовж ахуйд хүмүүн ирж хэлрүүн: “Хоёр зочин хүмүүн арваад нөхрийг дагуулан нэгэн сүрэг морьдыг хамгаалан бидний гацааны зүг ирмүй” хэмээсэнд, Сюаньдө өгүүлрүүн: “Энэ нь тэнгэр биднийг өршөөж, энэ их үйлийг бүтээлгэх нь болой” хэмээгээд гурвуул гацаанаас гарч угтав. Харин тэр хоёр зочин Жуншань газрын их худалдааны хүмүүн, нэгний нэр Жан Шипин, нэгний нэр Сүшуан. Жил бүр хойд газарт морь худалдан авахаар очих бөлгөө. Ойрд хулгай дэгдсэн учир хойш эгсэнд тохиолджээ.

Сюаньдө тэр хоёрыг гацаанд урьж оруулан, архи уулган хүндлээд, хулгайг дарж иргэний төлөө зовлонг арилгах санаагаа илэрүүлэн хэлэхэд хоёр зочин ихэд баярлаж даруй сайн морь тавь, алт мөнгө таван зуун лан, боловсруулсан төмөр мянган жинг⁹ өгч зэвсэг хийхэд туслав. Сюаньдө хоёр зочинд тал хэлж салаад, даруй сайн урчуудыг эрж хоёр ирт илд (Шуан Гү зянь)-ийг түгсүүлэв¹⁰. Юньчан хөх луут дам илд (Цинлун Янь Юэдао) түгсүүлэв. Бас нэгэн нэр Лөн Янь Зюй хэмүүмүй. Хүнд нь наян хоёр жин буй. Жанфэй Жан найман ямх нэрт болд жад (Жан Ба Дянь ганмао) түгсүүлэв. Өөр өөрийн хуяг дуулга, цэргийн зэвсгийг базаан дуусгаад таван зуу илүү гацааны баатруудыг авч Жоузинд золгохоор ирсэнд Жоузин Тайшоу түшмэл Лю Яньд аваачиж учруулав. Гурвуул ёсолж дууссаны хойно тус тусын нэр овгоо хэлсэнд Сюаньдө нэг угсаа болох тулд Лю Янь ихэд баярлаж даруй Сюаньдөг ач болгон танив.

Тэндээс хэдэн өдөр болсон үгүй хүн ирж мэдүүлрүүн: “Шар алчуурт хулгайн жанжин Чэн Юаньжи таван түмэн цэргийг захирч Жуозюнийг халдахаар ирэв” хэмээхүйд Лю Янь нь Жоузинд, “Сюаньдө нарын гурван хүмүүнийг дагуулан таван зуун цэрэг авч хулгайг эвдэхээр оч!” хэмээхэд Сюаньдө нар маргалгүй цэргийг дагуулан мордож, шууд Дасин Шань

(9 Эртний жин хэмжүүрийн нэгж. Таван зуун граммтай тэнцэнэ. 10 Алт мөнгөн эдлэлийг дархлахад алхаар хөнгөн цохиж давтахыг түгсэх гэнэ.)

уулын дор хүрээд хулгай лугаа учралдав. Үзвээс хулгайн олон цөм үсээ талбиж, шар хивээр толгойгоо ороожээ. Хоёр этгээд цэргийг жагсаасны хойно Сюаньдөгийн зүүн этгээдэд Юньчан, баруун этгээдэд Идө, гурвуул олноос гараад ташуураар зааж хараан өгүүлрүүн: “Улсаас урвасан сөргүү хулгай чи юунд хурдан дагах үгүй буй” хэмээсэнд Чэн Юаньжи сонсоод ихэд хилэгнэж, дэд жанжин Дэнмаог гаргав. Жанфэй гархи мэт нүдийг дүгрэглэн нээж, Жан Ба могой жадыг далайсаар ирээд Дэнмаогийн дундуур жадалж мориноос унагав. Чэн Юаньжи, Дэнмаогийн автсаныг үзээд морийг давхин, илд далайн Жанфэй лүгээ байлдахаар ирсэнд, Юньчан морийг гүйлгэн дам илдээ далайн ирэхэд Чэн Юаньжиг үзээд зүрх цөс хэмхрэн, гар хөл хөдөлж завдахын урьд Юньчан нэгэнтээ хоёр анги болгон тас цавчиж унагав. Хойшын хүмүүний хоёулыг магтсан шүлгийн үг:

“Аруухан баатрын эрдэм чадвар энэ өглөө илрээд
Атган дахь жадыг шалгахын хамт илдийг бас тэнсэв
Анх гармагц сүр хүчийг тэнгэр тулам бадруулаад
Ах дүү гурвуул нэгэн цагт нэр овгийг тэмдэглэв”

Олон хулгай Чэнь Юаньжигийн алагдсаныг үзээд, илд жадаа унагаж буруулахад Сюаньдө цэргээ дохиж нэхсэнд, дагасныг нь тооловч барахгүй, ихэд дайлж эгэхэд, Лю Янь өөрөө хотын гадна гарч угтаж, олон цэргүүдийг нэгэн зэрэг хуримлав. Дэд өдөр, Цинжоу хотын тайшоу түшмэл Гунзингээс ирсэн яаралт албан бичигт: “Шар алчуурт хулгай хотыг хааж, эвдэх шахжээ. Түргэн цэрэг туслан илгээмүй” хэмээжээ. Үүнд Лю Янь Сюаньдөгийн зүг зөвлөхөд, Сюаньдө өгүүлрүүн: “Би өмөглөхөөр одохыг хүсмүй” хэмээсэнд Лю Янь Цү Зинд таван мянган цэрэг өгч Сюаньдө, Гуаньюй, Жанфэй лүгаа хамт Цинжоуд илгээв. Олон хулгай өмөглөхөөр ирсэн цэргийг үзээд, цэрэг хуваалцан хутгаж байлдахад Сюаньдөгийн цэрэг цөөхөн тул дийлсэнгүй. Гучин газрын эцэст эгэж хүрээ буугаад Сюаньдө Гуаньюй, Жанфэй нарт өгүүлрүүн: “Хулгайн цэрэг олон бидний цэрэг цөөн, эрхгүй нууц цэрэг гаргаваас сая дийлж болмуй” хэмээн зөвлөөд Гуань гүнд нэгэн мянган цэрэг өгч уулын зүүн этгээдэд бүгүүлж, Жанфэйд нэгэн мянган цэрэг өгч уулын баруун этгээдэд бүгүүлэн “Харангын дууг сонсмогц цугаар гарч байлд!” хэмээн тэмдэглүүлэв. Дэд өдөр Сюаньдө, Жоузин лүгээ цэрэг аван хэнгэрэг дэлдэж орохуйд олон хулгай хашхиран ирэх нь далайн түлхлэг усан ирэх адил. Сюаньдө зоримогоор өдөөж буруулахуйд хулгайн цэрэг өөрийн олондоо эрэмшээд, нэхэн хөөж давааг давсны хойно Сюаньдөгийн цэрэг цугаар харанга цохиж, зүүн этгээдээс Гуань гүн, баруун этгээдээс Жанфэй хоёр замын цэрэг цугаар гарч ирэхэд Сюаньдө бас цэргээ хойш эгүүлэн гурван замаар хавчин ороход хулгайн цэрэг ихэд дарагдаад Цинжоу хот тултал нэхвээс хотын доторх тайшоу түшмэл Гунзин бас хотын доторх цэргийг аван гараад туслан байлдсанд хулгай ихэд дарагдаж, алагдан баригдсан нь маш олон. Үүнд даруй Цинжоу хотын хаагдсаныг тайлав.

Хожмын хүн Сюаньдөг магтсан шүлгийн үг:
“Хосгүй мэргэн цэргийн эрдэм нь хувилгаан сахиулсан мэт
Хоёр барс эгнэгт нэгэн лууд яахин хүрмүй
Өрлөг гавьяаг анх удаа байгуулан чадсан тул
Үхээнц ядуу байгаад оцоглон зогссон нь үүний шалтгаан”
Тайшоу түшмэл олон цэргийг ихэд шагнасны хойно Жоузин “Эгж одсугай!” хэмээхэд Сюаньдө өгүүлрүүн: “Эдүгэ сонсвоос Жунлан түшмэл Лүжи хулгайн тэргүүн Жанзяо лугаа Гуанзунд байлдаж амуй хэмээмүй. Любэй би хэзээнээс Лүжиг багшийн ёсоор үйлдсэн тул одож нэгэн хүчээр тусалсугай хэмээн санамуй” гэхэд Жоузин өөрийн цэргээ авч эгэв. Тэндээс Сюаньдө Гуаньюй, Жанфэй лугаа өөрийн таван зуун цэргийг авч Гуанзунгийн зүг одоод Лүжигийг буудалласан хүрээний өмнө хүрээд цацарт орж ёслон дууссаны хойно ирсэн уг санаагаа дэлгэрүүлэн хэлсэнд Лүжи ихэд сайшааж түр өөрийн цацарт агуулж “Улируулан хэрэглэхийг хүлээ!” хэмээвэй. Тэр үед Жанзяо арван таван түмэн цэрэг авч Гуанзунгийн газарт буудалласныг Лүжи таван түмэн илүү цэрэг аван хэд хэдэн зэрэг байлдсан боловч дийлэх дийлэгдэхийг таслаагүй тул Лүжи Сюаньдөг дуудаж өгүүлрүүн: “Би энд хулгайг хааж алсугай! Хулгайн дүү Жанбао, Жанлян эдүгээ цөм Инчуаньгийн газарт Хуан Пүсүн, Жузюнь лүгээ эсэргүүцэж буй хэмээмүй. Би чамд нэг мянган албан цэрэг туслан өгсүгэй! Чи өөрийн цэрэг морьтойгоо хамт авч даруй Инчуаньд одож мэдээ аваад хугацаагаа болзож хулгайг эвддэтүгэй!” хэмээсэнд Сюаньдө захиаг хүлээн аваад цэргийг дагуулан өдөр шөнөгүй Инчуаньгийн зүг довтолгов. Тэр тухай Хуан Пүсүн, Жузюнь цэрэг авч хулгай лугаа байлдан, хулгай дарагдаад Чаншө газарт буруулан орж өвөст газар шивээ барьж хүрээ буув. Хуан Пүсүн, Жузюнь лүгээ зөвдөж өгүүлрүүн “Хулгай өвсийг дагаж буудаллажээ. Бид гал эрэглэвээс дийлж болмуй” хэмээгээд даруй цэрэгт хүмүүн бүр нижгээд баглаа өвс түгээн өгч “Харанхуй газарт бүгэгтүн!” хэмээн зарлав. Тэр шөнө гэнэт их салхи салхилсанд хоёрдугаар жингийн хойно гаднаас цугаар гал талбиулан Хуан Пүсүн, Жузюнь нар өөр өөрийн цэргийг авч хэнгэрэг дэлдэн хулгайн хүрээнд орж ирвээс хулгайн хүрээн гал огторгуйд тулжээ. Хулгай моринд эмээл тохож биед хуяг дуулга өмсөж завдсангүй дөрвөн зүгт сарнив.

Тэндээс Жанлян, Жанбао сарнисан цэргийг авч зам эрж буруулахад өмнөөс нэгэн багийн цэрэг улаан туг өргөж, замыг хөндөлдөн багаас нэгэн жанжин гарч ирэв. Түүний байдал нь биеийн өндөр долоон тохой, нүд нарийн, сахал урт, Ци Дүвэй түшмэл, Пэйгуогийн Цяозюнь газрын хүмүүн, овог Цао, нэр Цао, өргөсөн нэрийг Мөндө хэмээмүй. Цаоцаогийн эцэг Цаосүн угтаа Сяхоу овогт бөлгөө. Жун Чашпи түшмэл Цаотэнд тэжээгдсэнээр Цао овог болов. Цаосүнгээс төрсөн нь Цаоцао1 бөгөөд багын нэр Амань, бас нэгэн нэрийг Зили хэмээмүй. Цаоцао бяцханд харцагай орхих, нохой дагуулах, бүжиглэх, хуурдах, үлээх, наадахад наадахад дуртай, урлаг сэрэмжтэй, улируулах арга буй. Өөрийн дураар дэмий явахыг авга эцэг буруу шаан түүний эцэг Цаосүнд хэлж өгмүй. Цаосүн басхүү занчнам бөлгөө. Үүнд Цаоцао арга үүсгэж нэгэн өдөр авга эцгийн ирэхийг үзээд гэнэт газар унаад царай хувилан ам хамраа хазгай болжээ. Авга эцэг үзээд ихэд цочин эцэг Цаосүнд хэлэхээр одсонд Цаосүн даруй одож үзвээс Цаоцао нь нэг ч гайтсан үгүй тул эцэг цочиж асууруун: “Чиний авга эцэг чамайг сая сүүдэр дайрав хэмээмүй. Эдүгээ сайн болсон уу?” гэхэд Цаоцао өгүүлрүүн: “Надад багаас тийм өвчин үгүй. Авгын өршөөхийг алдсан тул тийм өвчтэй хэмээсэн болой”. Цаосүн хөвгүүний үгийг итгэмжлэж хойно авга нь хэдий Цаоцаогийн муу бурууг үзээд хэлэвч Цаосүн нэг ч сонсохгүй болов. Түүнээс Цаоцао өөрийн санаан дураар дэмий хэтрэмхийлэн хэвээ сахихгүй, бусдыг бас ч бишрэхгүй агсан бөлгөө. Тэр үед Цяосюань хэмээгч хүмүүн Цаоцаод хэлж өгүүлрүүн “Дэлхий дахин самуун болох шахав. Яавч тэнгэрийн зааж төрүүлсэн эрдэмт хүмүүнээс бусад чадахгүй. Үүнийг амаржуулан чадах нь авгайн биед буй ажээ хэмээв”. Бас Нань Ян газрын Хө Юн хэмээгч Цаоцаог үзээд өгүүлрүүн:

“Хань улсын төр эвдрэх шахав. Дэлхий дахиныг тогтоох нь энэ хүмүүн болой” хэмээн өгүүлэв. Рунань газрын Сюйшао хүмүүний царайг шинжихдээ сайн хэмээн хэлэхийг сонсоод Цаоцао эрэхээр одож “Өөрийн биеийг ямар буй” хэмээн асууваас Сюйшао өчих үгүй. Дахин асууваас Сюйшао өгүүлрүүн: “Чи болбоос засагдсан үеийн чадалтан сайд самуун цагийн зальт идэрхэг хүмүүн болой” хэмээсэнд Цаоцао сонсоод ихэд баярлав. Цаоцао хорин насанд Сяо Лянь (өргөгсөд) өргөгдөж Лан түшмэл болсон бөлгөө. Хожим нь Луо Ян хотын Бэйбүвэй түшмэлд дэвшүүлсэнд анх тушаалын газарт хүрмэгц сумын дөрвөн хаалганд цөм таван зүйлийн өнгөөр будсан шийдэм арван хэдийг өлгөөд “Цаазыг зөрчигсдөд хэдий сайд мэргэд гэвч нүүрчлэхгүй энэ шийдмээр занчмуй” хэмээмүй. Хойно Жун Чанши түшмэл Зяньшуогийн авга эцэг шөнө илд барьж явахыг Цаоцаогийн цагдагч хүн бариад тэр шийдмээр занчжээ. Түүнээс дотоод гадаадын хүн аюумшиггүй халдах нь үгүй болсонд түүний нэр сүр ихэд алдаршив.

Хожим Дүнь Цю газрын түшмэл болсон бөлгөө. Шар алчуурт хулгай дэгдсэн учир айлтгаж Ци Дүвэй түшмэл болгосонд морьт явган таван мянган цэргээ авч “Инчуаньд туслан байлдсугай!” хэмээн урагш ирэхүйеэ чэв хэмээн Жанлян, Жанбаогийн буруулахад учирч замыг хөндөлдөж нэгэн зэрэг байлдан түм илүү тэргүүнийг цавчиж туг хиур, хэнгэрэг харанга, морийг ихэд олов. Жанлян, Жанбао хоёр үхэн байлдаж арайхийн дутаан гарчээ. Цаоцао, Хуан Пүсүн, Жузюньд золгосны хойно даруй цэргээ дагуулан Жанлян, Жанбаог нэхэхээр очив. Түүнээс Сюаньдө Гуань гүн, Жанфэйг авч Инчуаньгийн зүг одоход гэнэт хашхирах дуун сонсогдмуй. Бас галын гэрэл тэнгэр тултал гялалзахуйд яаран цэргээ авч хүрвээс хулгай хэдийнээ дарагдан буруулжээ.

Сюаньдө бичиг барьж Хуан Пүсүн, Жузюньд золгоод Лүжигийн санааг хэлсэнд Хуан Пүсүн өгүүлрүүн: “Жанлян, Жанбаогийн сүр мөхөж хүч нэгэнт буурсан тул эрхгүй Гуанзунгийн зүг Жанзяог эрэхээр одмуй. Чи одот шөнөөр туслахаар оч!” хэмээсэнд Сюаньдө цэрэг авч хойш эгэж ирэхэд замын дунд нэгэн анги цэрэг морь нэг битүү тэргийг хааж авчирмуй. Үзвээс түүний дотор Лүжи ажээ. Сюаньдө ихэд хиртхийж мориноосоо харайн буугаад түүний учрыг асуусанд Лүжи өгүүлрүүн: “Би Жанзяог хааж дийлэх шахсан бөлгөө. Жанзяо шимнусын увдис үүсгэсэнд даруйд дарж чадсангүй. Хаан Хуанмэнь түшмэл Зуофэнг зарж байцаахаар ирүүлсэнд тэр надаас “Эд ац!¹¹” хэмээсэнд би “Цэргийн хүмүүний өгөх цалин үгүй бөгөөд хааны элчид бялдуучлах юм хаана буй хэмээн” гээд өгсөнгүй тул Зуофэн өшөө бариад хаанд айлтгасан нь намайг “Өндөр цогцолж байлдахгүй цэргийн сэтгэлийг осол болгов” хэмээсэнд хаанд ихэд хилэгнэж Жунлан түшмэл Дунжуог илгээж миний цэргийг төлөөчлүүлэн, намайг Зин¹² хотод ял торгохоор аваачмуй” гэхэд Жанфэй сонсоод ихэд уур төрж хаач аваачих цэргийг алаад “Лүжиг гаргасугай!” хэмээхүйд Сюаньдө даруй зогсоож өгүүлрүүн: “Хаан өөртөө төв шударгаар шүүмжлэх болой. Чи юунд ёс бусчилмуй?” хэмээн зогсоов. Түүнээс Цэргийн хүмүүн Лүжиг тойрон хааж аваачив.

Тэндээс Гуань гүн өгүүлрүүн: “Лү Жунланг нэгэнтээ баримтлаад цэргийг бусад хүн дагуулсан тул бид одовч түшиж тулах газаргүй. Харин Жуозюньдаа эгэхэд хүрэхгүй” гэхэд Сюаньдө мөн хэмээж цэргээ авч хойш мордов. Дэд өдөр гэнэт уулын хойдоос хашхирах дуун гараад байлдах тоос огторгуйг халхлажээ. Сюаньдө Гуань гүн, Жанфэйг авч морийг шууд талбин өндөр довын дээр гарч үзвээс Хань улсын цэрэг ихэд дарагдан хойноос уул талыг бүрхтэл шар алчуурт хулгай хөөж ирмүй. Тугийн дээр “Тэнгэрийн жанжин” их том үсгээр бичжээ. Сюаньдө өгүүлрүүн: “Энэ эрхгүй Жанзяо болой. Бид түргэн байлдваас зохимуй!” хэмээгээд хэнгэрэг дэлдэн гурвуул цэргээ аван гарч ирэв. Жанзяо Дунжуог дараад дийлсэн хүчиндээ нэхэж ирэхүйд гэнэт энэ гурван хүмүүний шууд цавчин орж ирэхэд учирч Жанзяогийн цэрэг ихэд самууран буруулахуйд тавин газар илүү хөөж Дунжуог гаргаад хойш хүрээндээ эгэж Дунжуод золговоос Дунжуо гурвуулын зүг асууруун “Эдүгээ та ямар тушаалд буй?”. Сюанъдө өгүүлрүүн “Бид үтэл¹³ хүмүүн” хэмээсэнд Дунжуо маш хөнгөн үзэж огт ёсолсонгүй. Сюаньдө гарсны хойно Жанфэй ихэд уур төрж өгүүлрүүн: “Бид биеэр хүчлэн байлдаж энэ боолыг авран гаргасан атал эдүгээ биднийг энэ мэт доромжилмуй! Хэрвээ үүнийг алахгүй болбоос миний хилэнг зогсоох нь бэрх!” хэмээгээд илдээ барьж цацарт Дунжуог алахаар оров. Энэ чухамхүү:

“Хүмүүний сэтгэлгээ, эрх хүчин эрт эдүгээд мөн адил
Аруухан баатар цөм үтэл биеэс үүссэнийг хэн мэдмүй
Олоход бэрх нь Идөгийн мэтс цоорхой бишүү14-г
Дэлхийн дахины үтээрсэн ардыг дуустал алмуй”

Нэгэнтээ Дунжуогийн амь хэрхэхийг доор бүлэгт үзтүгэй.

(11. Аль, өг гэсэн утгатай. 12. Нийслэл гэсэн утгатай. Цаашид нийслэл гэнэ. 13. Энгийн, эгэл, жирийн, сул гэсэн утгатай.)