Б.Алтансүх: 40 сая тонн нүүрс экспортлох боломжтой байсан ч Хятад, Монголын харилцаанаас болоод чадсангүй

Coal Mongolia 2017 чуулга уулзалт өнөөдөр долоо дахь жилдээ зохион байгуулагдаж байгаа юм. Тус чуулга уулзалтад гадаадын томоохон төлөөлөгчид оролцож, тодорхой сэдвүүдийн тухай хэлэлцүүлгийг өрнүүлдэг билээ. Энэ үеэр АМГ-ын Нүүрсний хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн Б.Алтансүхтэй нүүрсний экспорт болон бусад асуудлын тухай ярилцлаа.

- Энэ жилийн чуулга уулзалт өмнөх жилүүдийн чуулга уулзалтаас ямар талаараа онцлог болж байна?

- Өнгөрсөн жилийн чуулга уулзалтад нүүрсний үнэ буурсан учир гаднын төлөөлөгчид цөөхөн оролцож байсан. Энэ жилийн чуулга уулзалтын хувьд бүх шатны хүмүүс анхаарал тавьж, өндөр ач холбогдол өгч байгаа. Хүрэлцэн ирсэн гаднын төлөөлөгчид ч олон байна.

- Нүүрсний тухайд ямар бодлого баримталж байна. Мөн Гашуунсухайтын төмөр замын санхүүжилтийг хэрхэн шийдэх вэ?

- Одоо Хятад руу тээвэрлэж байгаа нүүрс нь эдийн засгийн хувьд зардал өндөр гарна. Гэхдээ манай улс хоёр тал руугаа нүүрсээ экспортлох алсын бодлоготой байх ёстой. Үүнийг стратеги, бодлогодоо оруулж байгаа. Гашуунсухайтын санхүүжилтийн асуудлыг хэд хэдэн аргаар шийдэх боломжтой. Нэгдүгээрт, улсын төсвөөс хөрөнгө гаргаад шийдэж болно. Хоёрдугаарт, үйл ажиллагаа явуулж байгаа компаниуд хамтарч хөрөнгийг шийдэж болох юм. Гуравдугаарт концессын гэрээ юм уу, гаднын хөрөнгө оруулалтаар хийх боломжтой.  Ерөнхийдөө Хятадын "Шинхуа" группээс  төмөр замыг барьж өгөхөөр гэрээ хэлэлцээрийн шатандаа явж байна.

- Энэ жилийн нүүрсний экспортын хувьд тодорхой судалгаа хийсэн үү?

- Манайх 2005 оноос гадагшаа нүүрс экспортолж эхэлсэн. Энэ жилийн хувьд хамгийн өндөр рекордтой нүүрс экспортолсон судалгаа  гарч байгаа. Эцсийн байдлаар дүн гараагүй байна. Хятад улс 70 сая тонн коксжих нүүрс гадаадын улс орнуудаас авдаг. Үүнийхээ 15-20 тонн нүүрсийг Монголоос  авч хэрэглээгээ хангах тооцоо байдаг.  Энэ жилийн хувьд Австралид бороо орж, цаг агаарын нөхцөл байдал уурхайд нь нөлөөлсөн. Мөн Хятад Хойд Солонгосоос нүүрс авахад хязгаарлалт тогтоосон. Үүнээс үүдэж эрэлт нэмэгдэх хандлагатай байгаа. Гэхдээ хоёр улсын харилцааны асуудлаас болоод Хятад руу экспортлох нүүрсний хэмжээ нэмэгдэх эсэхийг хэлж мэдэхгүй юм. Эхний хагас жилд 15,9 тонн нүүрс экспортод гарсан. Хэрэв энэ тоогоор экспортолсоор байвал оны сүүлд 40 сая тонн нүүрс экспортлох төлөвтэй байлаа. Улмаар Хятадын зах зээлийн номер нэг коксжих нүүрс нийлүүлэх улс болох юм. Австрали, Индонезыг ардаа орхино гэж тооцоолж байсан. Харамсалтай нь энэ тооцоолол буруу тийшээ эргэж байна. Хятад боомтоор гарах тээвэрлэлтийн тоог цөөлж, хэл гаалиа чангатгасан. 

- Нэг цонхны бодлогыг баримтална гэсэн. Хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ?

- Нэг цонхны бодлого их чухал, хүн бүр ярьдаг. Гэвч манайхан үүнийг хэрэгжүүлж чадалгүй өдий хүрлээ. Нэг ордод байгаа ижил чанартай нүүрсийг нүүрс борлуулж байгаа компаниуд өөр өөр үнээр зарах буюу зах зээлийн үнээс доогуур худалдаалж байна гэсэн яриа гардаг. Тиймээс жишиг үнийг Уул уурхайн яамнаас тогтоосон. Үүнийг компаниуд, олон нийтийн байгууллагууд эсэргүүцсэний улмаас цуцалсан. Одоо бол зах зээл байдал хүндэрч, нүүрсний үнэ буурсан учир гэрээний үнээр зарагдаж байгаа. Төр доод үнээ тогтоож өгөөд үүнээс дээш үнээр нүүрсээ борлуул гэвэл болох юм. Мөн ашигт малтмалын бирж байгуулан, биржээр дамжуулан нүүрсээ зарвал нэг цонхны бодлогод ойртож очиж болно.

Б.Янжиндулам

www.zindaa.mn