Н.Багабанди Монголын эрх ашгийг хангалттай хамгаалсан болж таарлаа

-Ерөнхийлөгч асан Н.Багабанди гурав дахь удаагаа Оюутолгойн баялаг дахь монголчуудын эрх ашгийг хамгаална-
 

Ардын намынхан өөр хоорондоо ач санахдаа ч, атаа өвөрлөхдөө ч гарамгай аж. Энэ нь гурван сая монголчуудыг 100 жил өлхөн тэжээх нөөцтэй гэдэг Оюутолгой ордыг ашиглаж буй гаднын хөрөнгө оруулалттай компанид төрийн төлөөллийг томилсноос харагдана. Засгийн газар энэ удаад нээлттэй сонгон шалгаруулалт явуулсны үндсэн дээр өмнө нь байсан гурван төлөөллийнхөө хоёрыг сольж, нэгийг нь хэвээр үлдээлээ.

Засгийн газар өнгөрсөн сард “Оюутолгой” компанийн ТУЗ-д Монголын талын 34 хувийг төлөөлж буй гурван суудлын хоёрт нээлттэй сонгон шалгаруулалт зарласан. Ингэхдээ МАН-д одоо ч нөлөөгөө алдаагүй гэдэг Ерөнхийлөгч асан Н.Багабандийг гурав дахь удаагаа томилон, нөгөө хоёрыг нь сэлгэсэн.

Өмнө нь тус компанийн ТУЗ-д Монголын талын эрх ашгийг хамгаалах үүрэгтэй сууж байсан Г.Батсүх, Ц.Түмэнцогт нарын оронд  "Аспайр майнинг" компанийн гүйцэтгэх захирал гэдгээ танигдсан З.Ган-Очир, АНУ-ын томоохон банк "J.P Morgan"-д татварын аналистаар ажиллаж байсан Э.Баясгалан нарыг томилсон юм. Эх сурвалжуудын зүгээс Монголын талаас шинээр томилогдсон З.Ган-Очир, Э.Баясгалан нар УИХ-ын гишүүдийн хамаарал бүхий этгээдүүд гэдгийг мэдээлж эхэллээ. Зарим нь эхнээсээ халаас нэгтэй гэдгээ ч хэвлэлээр хүлээн зөвшөөрөв. Дээрх албан тушаалд 46 хүн горилсон гэсэн. Улмаар Монголын Засгийн газар, хөрөнгө оруулагч буюу “Оюутолгой”-н 66 хувийг  Канадын “Туркойз хилл ресурс”-тэй хэлэлцээрийн ширээний ард сууж буй энэ үед Ерөнхийлөгч асан Н.Багабанди болон хувийн хэвшлээс гаралтай Э.Баясгалан, З.Ган-Очир нар Монголын талын эрх ашгийг хамгаалахаар болж байна. Өөрөөр хэлбэл, эрх баригч намын толгойд байгаа нөхөд Ерөнхийлөгч асан Н.Багабандид ач санан улираасан бол Г.Батсүх, Ц.Түмэнцогт нартай улс төрийн хариуцлага тооцлоо. Тэгвэл яагаад Ерөнхийлөгч асан Н.Багабандийг “Оюутолгой” компанийн ТУЗ-д улираасан талаар тайлбар гарахгүй байна вэ. Тэрбээр өөрөө ч таг дуугүй олон мянган ам.долларын цалин, хангамжтай албан тушаалд гурав дахь удаагаа суулаа. Энэ томилгоог дагаад өнгөрсөн хугацаанд хангалтгүй ажилласан гишүүд солигдож байхад, Ерөнхийлөгч асан Н.Багабанди “Оюутолгой” компанид Монголын талын эрх ашгийг үргэлжлүүлэн төлөөлөх эрхтэй юу ч гэдэг асуулт өндрөө авлаа. Уг нь, энэ асуултын хариултыг МАН-ын олонх байсан өнгөрсөн парламент хэдийнэ өгчихсөн.   

Ерөнхийлөгч асан Н.Багабандийн хувьд 2010-2013 онд “Оюутолгой” компанийн ТУЗ-д анхны гишүүнээр ажиллаж байсан бөгөөд 2016 онд энэ албан тушаалд дахин томилогдсон байдаг.  Гэвч өнгөрсөн хугацаанд Оюутолгойн орд дахь Монголын эрх ашиг үндсэндээ алдагдсан гэдгийг УИХ-ын гишүүдээс бүрдсэн ажлын хэсэг баталсан.  Өнгөрсөн парламентаас  Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээний хэрэгжилтийг шалгах ажлын хэсэг гарч, тэд санал, дүгнэлтээ  2018 оны арваннэгдүгээр capд гаргасан. Тэр дүгнэлтээс өмнө нь “Оюутолгой” компанийн ТУЗ-д ажиллаж байсан гишүүд оногдсон үүргээ хэрхэн биелүүлсэн талаар тодорхой ойлголт авч болно. Тухайлбал,  Хөрөнгө оруулалтын гэрээний дагуу Оюутолгой төсөлд оруулж буй хөрөнгө оруулалтын гүйцэтгэлийн явц, хэмжээнд өнөөдрийг хүртэл Монголын нэг ч байгууллага хяналт тавиагүй. Зөвхөн нөгөө тал бүх мэдээлэл, шийдвэрийг гаргаж байгаа нь гэрээнд оролцогч талуудын тэнцвэртэй байх нөхцөлийг алдагдуулж байна хэмээн дурджээ. Монголын талаас “Эрдэнэс Монгол” болон “Эрдэнэс Оюу толгой” компаниуд, тэдгээрийг “Оюутолгой” компанид төлөөлж буй ТУЗ-ийн гишүүд үүнийг хариуцах ёстой.  Мөн Монгол Улс 2010 оны ТЭЗҮ-ээр татвар болон ногдол ашиг хүртэх гэсэн үндсэн хоёр замаар өгөөж хүртэх боломжтой. Харин “Оюу толгой” компани зэсийн баяжмал борлуулах гэрээг Монголын талаас нууцалж байгаа нь экспортын үнэ бодитой эсэхэд эргэлзээ төрүүлж байгаа. Төрөөс тавих хяналт сул байгаагаас болж, борлуулалтын орлогыг үнэн зөв тодорхойлолгүй өнөөг хүрсэн.  “Оюутолгой” компани Монголын Геологийн төв лаборатори болон Гаалийн лабораторийн шинжилгээний үр дүнг ашигладаггүй. Улмаар татварын маргаан байнга гарах болсон бөгөөд тус компанид хийсэн дөрвөн удаагийн шалгалтаар Монгол Улсад байрладаггүй компанитай холбоотой гүйлгээн дээр зөрчил илэрч байжээ. “Оюу толгой” компани 2009-2015 онд татварын 3.2 их наяд төгрөгийн зөрчил гаргаж, 443.5 тэрбум төгрөгийн зөрчлөө хүлээн зөвшөөрөлгүй шүүхэд гомдол гаргаад байгаа юм. Гэвч “Оюутолгой” компанийн татварын ачаалал Монгол Улсын эдийн засаг дахь татварын ачааллаас тав орчим хувиар бага байгааг ажлын хэсгийн шалгалтаар гаргаж ирсэн гэдэг. Энэ бүх зөрчлийг авч үзвэл, өмнө нь Монголын талын эрх ашгийг хамгаалан сууж байсан “Оюутолгой” компанийн ТУЗ-ийн гишүүд ажлаа хэрхэн хийсэн нь харагдана. Үүнээс гадна Оюутолгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээ болон Далд уурхайн бүтээн байгуулалтын санхүүжилтийн төлөвлөгөө (Дубайн гэрээ)-тэй холбоотойгоор Ерөнхий сайд асан С.Баяр, Ч.Сайханбилэг, Сангийн сайд С.Баярцогт нар Оюутолгойн асуудлаар хэрэг үүрээд байгаа. Эхнээсээ шүүхээс ял авсан.  Ерөнхийдөө “Оюутолгой” компани үйл ажиллагаа явуулсан цагаас эхлэн татварын маргаан, улстөрчидтэй холбоотой авлигын асуудал тасраагүй гэхэд болно. Тэр болгонд Монголын тал эрх ашгаа Оюутолгойн ордод хамгаалж чадаагүй, Үндсэн хуульд заасан ард түмний эрх зөрчигдсөн гэдгийг бүх талын эх сурвалжууд баталгаажуулдаг. Тэгвэл “Оюутолгой” компани үйл ажиллагаа явуулсан 11 жилийн долоод нь Ерөнхийлөгч Н.Багабанди ТУЗ-ийн гишүүнээр ажилласан байдаг юм. Энэ бүгдийн өрнөлд байсан  Н.Багабанди албан тушаалтайгаа үлдсэнээс харахад, тэр өнгөрсөн хугацаанд Монголын эрх ашгийг хангалттай хамгаалсан болж таарлаа.