Б.ДОРЖХОРОЛ: 33 насны мөчлөгийн заслыг БАР ЖИЛ ГАРСНЫ ДАРАА хийх ёстой

Бар жилд 1990 оны морь жилтнүүдэд 33-ны мөчлөг тохиож байна. 33 насны мөчлөгийг эхийн хий гэдэг. Хөвгүүд анх төрөхдөө гал дээр, охид усан дээр суусан байдаг гэж зурхайд үздэг. Билгийн тооллоор 33 нас хүрэхэд хүн анх төрөхдөө суусан суудал дээрээ дахин сууна. Үүнийг суудлын гүймиг гэнэ. Хамгийн гол нь 33 нас хүрэхэд суудлын гүймиг нь эхийн хийтэй давхацна. Үүнийг засахгүй бол бие тавгүйтэх, ажил үйлс саадтай болох зэрэг бэрхшээл учирна хэмээн үздэг тухай эх сурвалжуудад бичжээ. Тиймээс бид Дундговь аймгийн Дашгэнпэллин хийдийн Тэргүүн лам Б.Доржхоролоос зарим зүйлийг тодрууллаа.

-33 насны мөчлөг гэж юу болох, түүнийг хэрхэн засах талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгнө үү?

-Аливаа хүн жил орохтой зэрэгцээд засал хийлгэдэг. Заслыг гадна болон дотор засал гэж ангилдаг. Гадна талын засалд жил орох, мэнгэ голлох, суудал өнцөгдөх тэргүүтэй заслууд багтана. Дотоод засал гэдэг нь аливаа үйлийг хийж байхад санаа сэтгэл үймүүрсэн, аливаа сайн үйлд шамдаж байтал барцад саад тохиогоод нөгөө ажлаа хойш тавьсан, сэтгэлд муу бодол төрсөн ч юм уу сэтгэл санааг дагасан тэр зүйлийг л хэлээд байгаа юм. Тиймээс түүнийгээ хянаад, сэтгэлдээ үргэлж ариуныг бясалгаж, амьтанд тустай үйл үйлдэхийн тухайд бодох хэрэгтэй. Өрөөлд тусалдаггүй юм аа гэхэд өөртөө хорлолгүй явах тухайн номлол юм.

Таны асууж буй 33 насны мөчлөг бол гадна засалд орно. Хүнд хиймор доройтох нас гэж бий. 33 насан дээр аливаа хүмүүний хиймор доройтно. Үүнийг бурхны номонд эцэг эхийнхээ ачийг хариулан, баярлуулж засаж болно гэж сургасан байдаг.

Мөчлөг таарч буй эр, эмийн аль аль нь хийморийн сан тавиулж, хийморийн дарцаг хийсгэх ёстой. Галд суусан эрэгтэй бол Доржнамжим, Цагаан шүхэрт, Цэнд тэргүүтнийг уншуулж, Гомбо сахиусыг тахиул гэж байдаг. Усанд суусан эмэгтэй морь жилтний хувьд чүдор, лүдор, заслын найман ном, манал тэргүүтнийг уншуулж, Лхам тахиулах ёстой.  

-33-ны мөчлөг таарч буй залуус юуг цээрлэж, юуг анхаарах ёстой вэ. Түүнийг дэлгэрүүлж болох уу?

-Бурхны шашин ёс суртахуун дээр суурилсан байдаг. Түүн дотроо арван хар нүглийг номлосон. Тэнд бие болон сэтгэлээр үйлдэх нүгэл гэж бий. Тиймээс аливаа буруу зүйлийг үйлдэхгүйгээр буян номонд шамдах хэрэгтэй.

33-ны мөчлөг орж буй гал суудалтай эрчүүд өнгөний хувьд “улаан” цээртэй бөгөөд баруун хойд зүгт бэлэвсний газар очиж болохгүй. Ангийн мах идэхэд цээртэй. Эрүүл мэндийн хувьд зүрх, судас дагасан өвчнөөс болгоомжилж, түүнийг зассан ном гүрэмд шамдах нь зүй.

Морь жилтэй, усанд суусан эмэгтэйн хувьд газар гэсэх хийгээд хөлдөх, ус гэсэх, хөлдөх үед анхаарах. Идээ ундааны хувьд загас, далайн гаралтай хоол хүнсийг цээрлэ. Эрүүл мэндийн хувьд бөөр нуруундаа анхаарах хэрэгтэй.

-Эцэг, эх нь хойд төрлийг олсон хүмүүс энэ заслаа яаж хийх ёстой вэ?

-Бурхны номонд эцэг, эхийн ачийг хариулахын тухай тусгай том бүлэг байдаг. Энд эцэг, эхийн ачийг “дурдан санаж” хариулж болно гэж гардаг. Дээр хэлсэнчлэн “Эцэг, эхээ баярлуул” гээд хэлчихээр энэ олон түмэн дотор ижий аав нь байгаа, байхгүй тохиолдлууд бий. Тийм хүмүүс нь эцэг эхийнхээ ачийг дурдан санаж хариулах юм. Жишээ нь, “Миний ээж, аав надад тийм их ачлалыг үзүүлж байсан даа. Түүнд тань баярлалаа” гэх мэтээр сэтгэл дотроо бясалган бодно. Баярласан сэтгэл гэдэг чинь их сайхан зүйл шүү дээ.

“Эцэг, эхээ баярлуул” гээд хэлчихээр энэ олон түмэн дотор ижий аав нь байгаа, байхгүй тохиолдлууд бий. Тийм хүмүүс нь эцэг эхийнхээ ачийг дурдан санаж хариулах юм.

-Эцэг, эхийн ачийг хариулах гэж яриад байна. Тэгэхээр хоёуланг нь баярлуулах ёстой гэсэн үг үү. Олон нийтийн дунд зөвхөн ээжийгээ л баярлуулах ёстой гэх яриа байдаг?

-Бурхны номонд эцэг, эхийгээ баярлуулна гэсэн байдаг. Тэгэхээр аль алийг нь баярлуулах ёстой.

-“Ач хариулах ёсон” гэж хүмүүс яриад байгаа. Ээжтэйгээ хүзүү хувааж идээд, гутал хувцас бэлэглэдэг гэх мэтчилэн... Яг ийм ёс байдаг юм уу. Байдаг бол та тодорхой тайлбар өгөөч?

-Эрт дээр үеэс ёс гэх юм уу, дом гэмээр ч юм уу ном лугаа барилцсан зүйл яваад байгаа юм. “Элдэв засал” гээд ном бий. Түүнд засал хийлгэх, хийлгэхгүй ч байж болох хоёр зүйлийн тухай өгүүлсэн байдаг. Нэгдүгээрт, “Ертөнцийн эгэл хүмүүн засал хийлгэхэд сайтар шамд” гэсэн байдаг бол нөгөөх нь “Ертөнцөөс хэтийдсэн, бодьсадва болон, хоосон чанарыг олсон хүмүүс засал хийлгээд хэрэггүй” гэж заасан.

Хүзүү хувааж идэх, хувцас хунар авч өгөх гэх мэтийг “Тэгэх ёстой” гэж заасан зүйл байхгүй. Манай энгийн иргэдийн дунд сүүлийн үед гарч ирсэн үйл л байх. Гэхдээ цаад утгаараа эцэг эхийгээ баярлуулж байна гэдэг нь сайн үйл болж байгаа хэрэг.

-Энэ заслыг хэдийд хийх ёстой юм бэ?

-“Бар жил гарснаас хойш хийх ёстой” гэсэн байдгаас “Яг тэдний өдөрт багтаан хийнэ” гэсэн зүйл байхгүй. Гэхдээ ухаад бодоход  хиймор доройтож байгаа гэхээр засал хийлгэх гэж буй тухайн хүний хийморийн буулттай эсвэл сүлд өдрийг сонгон засал хийх хэрэгтэй.

Өнөө жил гарч буй “бар” бол эр жил. Монголчууд бар жилийг хатуу жил гэж үздэг. Түүнчлэн засал номонд хэд хэдэн дом бий. Тухайлбал, зүсээ өөрчлөх. Зүс өөрчлөх боломжгүй бол орныхоо ойролцоо хөгшин настай хүний таяг тавьж болдог.

-“Зүс өөрчлөх” гэдгийг тодруулья. Эрчүүд, эмэгтэйчүүд тус тус яаж зүсээ өөрчлөх вэ?

-Эрчүүдийн хувьд сахалгүй нь сахал тавьж, сахалтай нь сахалаа хусаж өөрчилж болж байна. Эмэгтэйчүүдийн хувьд орчин цагаар яривал стайл, имижэндээ өөрчлөлт оруулах байж болно. Зүсээ хувиргах үнэхээр боломжгүй хүмүүс бол настай хүний таяг орны толгойн хавьдаа тавьж засч,  домнодог.