ДЭЛХИЙН ТОЙМ: Филиппин АНУ-тай цэргийн харилцаагаа таслах шийдвэрийн цаана юу байна вэ?

- Зүүн Өмнөд Азийн орнууд Вашингтоны дарангуйллаас ангижрахыг хүсэж буйг харууллаа гэв -

Филиппин улс АНУ-д хандан тус улсын нутаг дэвсгэрт АНУ-ын цэргийн хүч байрших тухай “Visiting Forces Agreement” (VFA) хэлэлцээрийг цуцалсан тухай мэдэгджээ. Энэ талаар Филиппиний Гадаад хэргийн сайд Тедди Локсин мэдэгдэв. Өмнө нь арлын улсын Ерөнхийлөгч Родриго Дутерте Вашингтонд хандан АНУ-ын Төрийн департаментын шугамаар Филиппиний хэд хэдэн улстөрчдийн эсрэг хориг арга хэмжээ авсны хариуд гэрээг цуцлах болно гэж сүрдүүлж байсан юм. Шинжээчдийн үзэж байгаагаар Филиппин дэх цэргийн баазаа алдах нь АНУ-ын Номхон далайн бүсэд Хятадын эсрэг тулахад байр суурийг нь ноцтойгоор алдагдуулна.

Филиппин улс арлын улсын нутаг дэвсгэр дээр АНУ-ын цэргийн хүчийг байршуулах тухай дээрх хэлэлцээр цуцлагдсан тухай албан ёсоор мэдэгдсэн бол АНУ-ын Элчин сайдын яамны төлөөлөгчийн газрын орлогч дарга гадаадын зэвсэгт хүчинтэй байгуулсан гэрээг цуцлах тухай мэдэгдэл хүлээж авсан. Дипломат эелдэг байдалд үндэслэн энэ тайлбаргүй алхмын талаар цаашид мэдэгдэл хийхгүй гэж улстөрч “Твиттер” хуудсандаа бичжээ.

АНУ, Филиппиний хоорондох VFA хэлэлцээрийг 1999 онд талууд соёрхон баталжээ. Энэхүү баримт бичигт хоёр орны цэргийн хамтын ажиллагааг зохицуулахгүй, харин АНУ-ын цэргийн албан хаагчдын бүлэг арал дахь хууль ёсны дэг журмыг тусгасан болохыг тэмдэглэх нь зүйтэй. Ялангуяа түүний гол заалтуудын нэг нь Филиппин улсад гэмт хэрэг үйлдсэн АНУ-ын цэргийн албан хаагчдын харьяаллын асуудал юм. “Visiting Forces Agreement”-ийн нэг хэсэг болох АНУ-ын Засгийн газар гэрээний дагуу Филиппиний цэргийн шүүхэд харьяалагдахгүй байгаа цэргийн албан хаагчдынхаа харьяалал, эрх мэдлийг хадгалдаг. Түүнчлэн тус улсаар дамжин өнгөрч буй АНУ-ын цэргийн ачааны татвар, тарифын төлбөрийг арилгаж, АНУ-ын усан онгоц, нисэх онгоц Филиппиний ус, агаарын орон зайд чөлөөтэй шилжих боломжийг олгодог. Үүнээс гадна тус улсад хамтарсан цэргийн сургуулилт хийх эрх зүйн үндсийг бүрдүүлдэг юм. Вашингтон албан ёсны мэдэгдэл хүлээн авснаас хойш 180 хоногийн дараа гэрээ цуцлагдана.

Визний асуудал

Филиппиний Ерөнхийлөгч Родриго Дутерте өнгөрсөн нэгдүгээр сарын сүүлчээр Вашингтон филиппин сенатор Рональд де ла Росад виз олгохоос татгалзсаны дараа цэргийн хэлэлцээрээ цуцлах бодолтой байгаагаа мэдэгдсэн. Энэ шийдвэрийг Доналд Трамп оны эхээр гарын үсэг зурсан төсвийн тухай хуулийн дагуу Төрийн департаментаас гаргажээ. Үүнд сөрөг хүчний удирдагчдын нэг болох Филиппиний Хууль зүйн сайд асан Лейла де Лимагийн шүүх хуралтай холбоотой гэгдэж байсан тус улсын албаныхныг АНУ-д нэвтрэхийг хориглох тухай заасан байна. Де Лима нь 2010-2015 онд Хууль зүйн сайдаар ажиллаж байх хугацаандаа хар тамхи наймаалагчдын толгойлогчоос мөнгө авсан гэх хэргээр буруутгагдан  баривчлагджээ. Улстөрч бүх зүйлийг үгүйсгэж, түүнийг сөрөг хүчний үйл ажиллагааных нь улмаас хахаж хавчиж байна гэж мэдэгдэв.

Визийн хязгаарлалтыг АНУ Филиппиний дотоод хэрэгт хөндлөнгөөс  оролцсон явдал гэж нэрлээд Дутерте Америкийн талд тэдгээрийг хянаж үзэх сарын хугацаа өгчээ. Нэмж дурдахад, Филиппиний удирдагч Сайд нарын тэнхимийн гишүүдийг АНУ-д айлчлахыг хориглосон бөгөөд Америкт болох АСЕАН-ы дээд хэмжээний уулзалтад оролцохоос татгалзсан байна.

Родриго Дутерте мөн Америкийн сенаторуудыг Филиппинд нэвтрэхийг хориглосон бөгөөд тус улсын түшмэдийн эсрэг ижил төстэй хориг арга хэмжээ авахыг санал болгожээ. Энэ талаар шинжээчид Дутерте өөрийгөө хэнээс ч үл хамаарах хүн гэдгээ харуулж байна гэв. “Үүнээс гадна Дутертегийн энэхүү алхам нь Америкийн холбоотнууд, тэр дундаа Зүүн Өмнөд Азийн орнууд Вашингтоны дарангуйллаас ангижрахыг хүсэж буйг харуулж байна” гэж улс төр судлаачид өгүүлсэн байлаа. Тэд өгүүлэхдээ, Филиппин эдийн засгийн хувьд АНУ-аас хараат байх нь өндөр түвшинд хэвээр үлдэж байна гэжээ. Вашингтон тэдний эсрэг бүрэн хэмжээний эдийн засгийн хориг арга хэмжээ авахаар шийдсэн тохиолдолд энэ нь тус улсын эрх мэдэл, эдийн засагт ноцтой дарамт учруулна гэж шинжээчид үзэж байна.

Эсэргүүцэл

Филиппиний Ерөнхийлөгч Родриго Дутерте 2016 онд сонгогдсоноосоо хойш АНУ-ыг олон удаа шүүмжилж байсан билээ. Ялангуяа Вашингтоны тус улсад хандах хандлагыг харьяат шигээ гэж буруутгасан байдаг. Тэрбээр энэ байр сууриа өнгөрсөн нэгдүгээр сарын сүүлчээр “RT” агентлагт өгсөн ярилцлагадаа баталжээ. “Яагаад гэвэл АНУ биднийг харьяат албад шигээ харсаар байна. Учир нь бид 50 жилийн турш тэднийг дагаж ирсэн” гэж Филиппиний Ерөнхийлөгч мэдэгдсэн байна. Филиппин нь Орос болон Хятадын шударга байр сууринд итгэнэ, гэхдээ АНУ-д итгэхгүй гэж Родриго Дутерте онцлон хэлжээ.

“Үүний учир нь тэд (Орос, Хятад) АНУ-ын огт хийдэггүй зүйл болох улс орнуудын тусгаар тогтнолыг хүндэтгэдэг. Энэ нь зөвхөн Филиппинд төдийгүй бусад орнуудад ч хамаатай. Америкчууд улс орнуудын бүрэн эрхт байдлыг огт хүндэтгэдэггүй” гэж Дутерте хэлэв.

Үүнээс гадна Наньша (Спратли) болон Хуанъянь ( Скарборо хад) арлууд дахь байдал улам хурцдаж буй. Уртасгасан газар нутгийн маргаантай асуудалд Хятад, Вьетнам, Бруней, Малайз болон Филиппин улс оролцдог. АНУ Хятад улс өөрийнх гэж үздэг маргаантай арлуудын ойролцоох газруудад эргүүл хийхээр цэргийн усан онгоцоо илгээх аж. АНУ-тай байгуулсан хэлэлцээрийг цуцлах шийдвэр нь АНУ, Хятад хоёрын хоорондын бүс нутгийн маргаантай холбоотой асуудалд Филиппин ач холбогдлоо нэмэгдүүлэх хүсэлтэйгээс хамаарсан гэж судлаач дүгнэжээ. “Олон орон АНУ, Хятадын өрсөлдөөний хүрээнд өөрсдийн ач холбогдлыг ойлгодог тул АНУ, БНХАУ тэдэнд хөрөнгө оруулалт хийж, улмаар стратегийн хөрөнгөө нэмэгдүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлэхийн тулд төвийг сахисан байр суурь эзлэхийг хичээдэг” гэж шинжээч тайлбарлав.

Одоо Номхон далайн бүс нутагт Вашингтон, Бээжин хоёрын хооронд холбоотнуудын төлөө тэмцэл өрнөж байгаа бөгөөд энэ нь бүс нутгийн орнууд олон улсын байр сууриа сайжруулахын тулд ийм алхам хийхийг өөрсдөө зөвшөөрөх боломжтой аж.

Номхон далайн тогтворгүй байдал

Филиппиний энэ үйлдэл нь АНУ-ын тус бүс дэх эрх мэдлийг алдагдуулна, ялангуяа Вашингтоны Хятадтай хийж буй сөргөлдөөнд шинэ холбоотон олж авах хүслийг өдөөх болно гэж шинжээчид тэмдэглэжээ. “Энэ нөхцөл байдал нь АСЕАН-ы дээд хэмжээний уулзалтын өмнө АНУ-ын амбицэд нөлөөлөх болно. Тэр дундаа байгууллагын нэг оролцогч ирээгүй байх нь Вашингтоны Бээжинд үзүүлэхийг хүсэж буй эв нэгдэл нь цул биш болохыг харуулж байна" гэж улс төр судлаачид бичсэн байлаа. Трампын засаг захиргааны удирдлага дор Номхон далайн бүс нутаг нь АНУ-д онцгой ач холбогдолтой аж. АНУ-ын геополитик бол далай тэнгис юм. АНУ-ын үндэсний аюулгүй байдлын стратегид Трампын засаг захиргаа Энэтхэг, Номхон далайн бүс нутгийг нэгтгэж бий болгох гэж байгаа Энэтхэг-Номхон далайн бүс нутгийг бүртгэсэн гэж мөн өгүүлжээ. АНУ-ын хувьд ийм аргаар Евразийг өөртөө нэгтгэх, “Нэг бүс - нэг зам” төслийг хэрэгжүүлдэг Хятад улсын нөлөөнд сөргөөр нөлөөлөхийн тулд энэ ажил чухал юм. Гэхдээ АНУ Евразийн орон зайг нэгтгэх боломжгүй гэж шинжээчид үздэг. Манила Вашингтонтой нягт холбоотой байгаад бараг юу ч хүртээгүй аж. “АНУ-ын хувьд эдгээр бүс нутгийг Хятадтай тулахад хэрхэн ашиглах нь чухал юм. Гэхдээ Вашингтон Зүүн Өмнөд Азийн орнууд оновчтой бодлого баримталж байгааг харгалзаж үзэхгүй байна. Тэд Хятадаас айдаг боловч үүнтэй зэрэгцэн АНУ-ын ашиг сонирхолд нийцээгүй ашиг хүртэхийг хүсэж, тэдэнтэй хамтарч ажиллахыг хүсэж байна” гэж “RT” агентлагийн тоймчид өгүүлжээ.