"Анх-Отгон"-ыг эмчилсэн Б.Түмэндэмбэрэл: Хоолоо идэх завгүй 24 цаг ч болдог байлаа 

Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвийн Шинэ болон дахин сэргэж буй халдварын долоодугаар тасгийн сувилагч Б.Түмэндэмбэрэл Франц улсын иргэн "Анх-Отгон"-ыг эмчилэхэд оролцсон юм. Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвийн эмч ажилчид энэ хариуцлагатай үед хэрхэн ажиллаж байгаа талаар түүнтэй ярилцлаа.

-Юуны өмнө нь түрээсийн хэлбэрээр орон сууцаа өмчлөх эрхтэй болсонд баяр хүргэе. Сэтгэгдэл ямар байна вэ?

-Маш их баярлаж байна. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх, Эрүүл мэндийн сайд Д.Сарангэрэл, Шадар сайд Ө.Энхтүвшин болон ХӨСҮТ-ийн Шинэ болон дахин сэргэж буй халдварын тасгийн хамт олондоо маш их баярлалаа.

-Халдвартай өвчтөн эмчлэх тасгийн дотоод нөхцөл байдал ямар байна вэ?

-Ерөнхийдөө бол КОВИД-той хүн дээр орохдоо хамгаалах хувцас хэрэгсэл өмсдөг. Тэнд олон цагаар байх юм бол маш их хөлөрдөг, хамгаалалт цантдаг. Гэхдээ эмч ажилчдыг хамгаалах гол найдвар нь хамгаалах хувцас учраас өмсөхөөс өөр аргагүй. Анхны КОВИД-г авч байх үед манайхны сэтгэл зүй түгшүүртэй, зовууртай байсан. Бид бусад эмч сувилагчтай шилэн цонхны цаанаас дохиогоор ярилцаж байсан. Тухайн үед “Та нар минь чадна, мундаг шүү” гэдэг урмын үгийг бидэнд хэлсэн. Хүнд үед урам өгөх нь ажиллах хүчийг ихээхэн нэмэгдүүлдэг. Дахиад монголчууд халдвар тусна гэж огт бодоогүй. Ямар ч байсан "Анх-Отгон"-ыг эмчлээд эх орон руу нь явуулна даа гэж бодож байсан. Ингээд Франц иргэнийг эмчлээд тав хонож байхад гурван монгол иргэн халдвартай нь тогтоогдсон. Тэр мэдээг сонсоод “Зүгээрээ бид чадна” гэж бид бие биедээ урам өгч байсан. 

-Олон цагаар ажиллахаар хоол ундаа идэж амжих уу?

-Монгол Улсад анх коронавирусаар өвчилсөн Франц иргэнийг эмчлэхэд би оролцсон. Тэр хүний биеийн байдал хүндэвтэр байсан учраас ихэнх цагийг өвчтөн дээрээ ажиллах, эмчилгээ хийхэд зарцуулж байсан. Эхний үед цай, хоолоо идэж амждаггүй байсан. Ганцхан би гэлтгүй бусад эмч, сувилагч нар 24 цагийн турш хоол идэх завгүй ажиллах үе гардаг. Бид хоолоо идэж завгүй, хөрчихсөн хойно нь идэх, дараагийн хоол нь ирж байхад өмнөх хоолоо идэх тохиолдол зөндөө гардаг. Яваандаа өвчтөний биеийн байдал сайжирсан тул ажлын цагаа зохицуулах боломжтой болсон.

-Франц иргэн эхлээд монголчуудыг үл тоох хандлага гаргаж байсан. Хэд хоногийн дараа манай эмч нарыг хүлээн зөвшөөрч эхэлсэн гэж Д.Нямхүү эмч ярьж байсан. Тухайн үед "Анх-Отгон" ямар хандлага гаргаж байсан бэ?

-Би Ц.Чинбаяр эмчийгээ магтмаар байна. Эмч маань КОВИД- оос гадна олон төрлийн халдварт өвчний дэгдэлтийн үед тэргүүн шугамд орж ажилладаг туршлагатай эмч нарын нэг. Тиймээс Франц иргэнтэй хэрхэн харилцах, сэтгэл зүйг нь хэрхэн дэмжих, эмчилгээгээ хэрхэн хийх гэх мэт чадварыг бүрэн эзэмшсэн. Франц иргэнийг Дорноговь аймгаас Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвд авчирэх ажлыг манай Ц.Чинбаяр эмч өөрөө удирдсан.

Франц иргэнд эмчилгээ хийх үеэр бидний өөдөөс уурлаад, эмчилгээ хийлгэхгүй гээд байсан юм байхгүй. Дорноговьд байхдаа “Би Улаанбаатар явахгүй. Эндээ байна” гэж ярьж байсан талаар би сонссон.

-Анх-Отгонтой хэрхэн ойлголцож байсан бэ?

-Би бол "Анх-Отгон"-ы хэлмэрчтэй утсаар холбогдоод шаардлагатай мэдээллээ авдаг байсан. Харин манай Ц.Чинбаяр эмч бол англи хэлтэй учраас хэлний бэрхшээл гараагүй.      

-"Анх-Отгон" болон бусад халдвартай иргэнийг эмчлэхэд та ямар үүрэг гүйцэтгэж байсан вэ?

-Би өвчтөнд эмчилгээ сувилгааг хийж байсан. Тариа хийх, эм тараах, шинжилгээ авах, өвчтөний хоолыг нь оруулж өгөх, анхан шатны бичиг баримтаа хөтлөх зэрэг ажил хийдэг.

-Франц иргэн халдвар авсан тэр үед аарц, адууны мах, сармистай шөл, монгол ээжийн өлөн шээс өгье гэх наргиа сошиалд сэвэгдсэн. Монгол уламжлалт аргууд өвчнийг эмчлэхэд тус болдог уу?

-Энэ талаар олон хүн фэйсбүүктээ бичиж байсан ч бид нар дээр аваад ирсэн тохиолдол байгаагүй. Гэхдээ манайх бүх төрлийн хангалт сайтай учраас гаднаас юм авах шаардлагагүй дээ.   

-КОВИД бол шинэ төрлийн цар тахал. Тэгэхээр өвчтөнд илрэх зовиур нь ямар байдаг вэ?

-Ер нь хоолой хатах, халуурах, ам цангах, гэдэс гүйлгэх зэрэг шинж тэмдэг нийтлэг ажиглагдаж байсан. Хүндэвтэр илрэх зовуур нь халуурах, ханиалгах, уушги гэмтдэг учраас амьсгалын дутагдалд ордог. Тийм учраас амьсгал дэмжих аппарат хэрэглэдэг.

-Өнгөрсөн өвөл монголчуудын ихэнх нь халуурдаг ханиад хүрсэн. Тухайн үед халуун бууруулах эм уугаад ч дорвитой бууж өгөхгүй байсан. Тэгвэл КОВИД туссан иргэний халуун эмийн үйлчилгээгээр буух уу?

-Эмийн үйлчилгээгээр бууна. Халуурч байгаа үедээ ямар эм уувал зовуурыг намдаах вэ гэдгээ ялгаж салгах хэрэгтэй.    

-КОВИД-оор өвчилсөн хүний сэтгэл зүй хүнд байх нь ойлгомжтой. Халдвартай өвчтөндөө та юу гэж хэлдэг бэ?

-Халдвар авсан иргэд их айдастай байдаг. Дэлхий нийтийг цочроосон ийм өвчнөөр би үхэх вий дээ гэдэг. Тухайн үед нь бид сэтгэл санааны дэмжлэг үзүүлж, ярилцаж тайвшруулдаг. Сэтгэл санаагаар унахад дархлаа дагаад унадаг. Тийм учраас гараа сайн угаа, амаа сайн зайл, халуун бүлээн зүйлийг  сайн уу гэж зөвлөдөг. Өвчтөнүүд эмийг цагт нь ууж, эмчийн зөвлөгөөг сайн биелүүлж байгаа. Манай монголчуудын идэж байгаа хоол, цаг агаарын нөхцөл байдлаас хамаарч өвчнийг  эсэргүүцэх чадвар сайтай байдаг юм байна гэж би хувьдаа дүгнэдэг.  

-Халдвартай өвчтөн өвдөлт, зовууртайгаа тэмцэхийн тулд ямар ааш зан, үйлдэл гаргаж байсан бэ?

-Манай монголчууд бол их мундаг шүү. Тэвчээртэй, бидний зөвлөгөөг сайн хүлээж авдаг. Эмчилгээний хажуугаар хоолоо сайн идэх, халуун юм уух, халуун ногоотой хоол идэхгүй байх, сэтгэл санаагаар унахгүй байх зөвлөмжүүдийг маш сайн баримталж байгаа. Миний хүлээж авсан арван хүн бүгдээрээ эдгэрээд гарсан. Тэгэхээр бид дотооддоо халдвар гаргахгүй байхын төлөө хүн бүр хичээж мэрийж ажиллаж байгаа.

-Та бүхэн халдвартай иргэнтэй тулж ажиллаж байгаа учраас маш хариуцлагатай ажиллаж байгаа гэж Монголчууд итгэж байгаа. КОВИД бүртгэгдсэн эхний өдрүүдэд эмч ажилчдаас халдвар тарах вий гэсэн айдас нийгэмд байсан. Харин одоо бол иргэдийн сэтгэл зүй арай өөр төвшинд хүрсэн. Тэгэхээр нийт монголчуудынхаа итгэлийг дааж чадаж байгаа та бүхнээр их бахархаж байна?

-Бид халдвар хамгааллын дэглэмээ маш сайн баримталдаг. Тухайн эмч сувилагч өвчтөний өрөөнд орсон л хамгаалах хувцсаа солиод, шууд устгалд оруулдаг. Амаа зайлах, гараа сайн угаах, гараа халдваргүйжүүлэх гэх мэт халдвар хамгааллын дэглэмээ маш сайн баримталдаг.

-Коронавирусний халдвар авсан иргэнийг эмчлэх эмч сувилагч хэд хоног ажиллаад хэд хоног тусгаарлагддаг вэ?

-Бид нар 14 хоног ажиллаад,14 хоног тусгаарлагддаг. Манай ээлжийнхэн Франц иргэнийг аваад тав хонож байхад коронавирустай гурван иргэн гадаадаас зөөвөрлөгдөж ирсэн. Ингээд эмчилгээ үйлчилгээ явагдах 14 хоногийн дотор 10 өвчтөнтэй болсон.

-Эмч ажилчдыг тусгаарлах 14 хоногийн хугацаанд хэдэн удаа шинжилгээ авдаг вэ?

-Биднийг 14 хоног тусгаарлаж, гурван удаа шинжилгээ авдаг. Гурван удаа шинжилгээний хариу сөрөг гарсан тохиолдолд бид тусгаарлалтаас гардаг.

-Нийтдээ 14 хоног ХӨСҮТ-д байрлаж ажиллана гэхээр хоногийн 24 цагийн турш ажилладаг юм байна тийм үү?

-Ер нь бол тийм. Цагийн тариагаа хийнэ, эмийг нь өгнө, өвчтөндөө тус дэм болоод ажилладаг.

-Тухайн үед унтаж амрах цаг гарч байсан уу?

-Ер нь унтаж амрах цаг маш ховор. Хоногийн 24 цагийн дөрөв юм уу таван цаг л унтах зав гарна.

-Эмчилгээний нэг багт хэдэн хүн ажилладаг бэ?

-Нэг багт эмч, сувилагч, ариутгагч, үйлчлэгч гээд дөрвүүлээ ажилладаг. Ачаалалтай үед нэг эмч, нэг сувилагч нэмж авч болдог. Биднийг ажиллах 14 хоногийн хугацаанд халдвартай арван хүн ирсэн учраас нэг сувилагч нэмж ажиллуулсан.    

-Эмчилгээгээ хийгээд дараа нь тусгаарлагдана гэхээр бүтэн сар гэртээ очдоггүй гэсэн үг үү?

-Тийм ээ. Бүтэн сар гэртээ очихгүй. Манайхан ийм байдлаар ажиллаад сурчихсан. Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвийн Шинэ болон дахин сэргэж буй халдварын тасгийн ажилчид бүгд бэлэн байдалд байдаг. Манай Тасгийн эрхлэгч Улаан, бага эмч Хандмаа, нярав Оюунчимэг гэдэг энэ гурван хүн бол фронтын тэргүүн эгнээнд зогсож байдаг бүсгүйчүүд юм. Манай тасаг бол гар утсаа салгах эрхгүй тийм л онцгой тасаг. Бүхий л цаг үед бэлэн байх ёстой тасгийн ажилчид юм.

-Та гэр бүлийнхээ талаар танилцуулаач. Таныг ажилтай байх хугацаанд гэрийнхээ ажлыг хэн хариуцаж байна вэ?

-Би хоёр охинтой. Охидууд маань тусдаа гарсан, найман зээтэй. Ар гэрийн амьдрал бол харьцангуй тайван. Охидууд маань намайг орлоод, бүх юмаа хийдэг. Тал талаасаа болгоод сурчихсан. Франц иргэнийг эмчлэхээс өмнө нь Уханийн оюутнуудыг тусгаарлах багт ажиллаж байсан.

-Анхны КОВИД-той иргэнийг авч байхад гэрийнхэн нь юу гэж захиж байсан бэ?

-Өөрсдийгөө сайн хамгаалаарай гэж захиж байсан. Та минь чадна гэдэг урмыг өгч байсан.

-Та энэ салбарт хэд дэх жилдээ ажиллаж байна вэ?

-Би эрүүл мэндийн салбарт 26 жил ажиллаж байгаа. Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвд найм дахь жилдээ ажиллаж байна. Манай тасаг анх гоц халдварын тасаг гэдэг нэртэйгээр үйл ажиллагаа явуулж байгаад нэлээд хэдэн жилийн өмнө Шинэ болон дахин сэргэж буй халдварын тасаг гэж нэрээ өөрчилсөн.