-Дэлхий нийтээр эпилепси өвчинтэй тэмцэх өдөр энэ сарын 26-нд тохионо.  Эпилепси буюу унаж татах өвчний талаар "Альфа долгион" мэдрэлийн эмнэлгийн эмч Д.Баярмаатай ярилцлаа. 

-Таталт өгсөн хүн болгон  эпилепси өвчинтэй гэж ойлгож болох уу?  

-Болохгүй. Уналт таталтаар илэрдэг олон өвчин бий. Тухайлбал, бага насны хүүхдийн  дунд өндөр халуурал таталтаар илэрдэг учир таталт өгсөн болгон эпилепси өвчин биш юм.   

-Эпилепси өвчинтэй гэдгээ хэрхэн мэдэх вэ? 

-Шалтгаангүй таталт өгсөн тохиолдолд 24 цагийн зайтай хоёр удаа онош тавьдаг. Иргэдийн дунд гардаг түгээмэл нэг алдаа бий. Унаж татдаг өвчинтэй мөртлөө онош нь тогтоогдоогүй байгаа гэж яриад байдаг. Гэтэл өвчтөний картыг үзэхээр онош нь аль хэдийн гарчихсан, таталтын эсрэг эмээ уугаад эхэлчихсэн байдаг. Эмч хүн онош тавилгүйгээр хэзээ ч таталтын эсрэг эм уулгахгүй шүү дээ. Эндээс юу харагдаж байна гэхээр эмч онош гаргасны дараа өөрт нь болоод  эцэг эхэд нь  сайтар тайлбарлаж өгөх хэрэгтэй байгаа юм. Эпилепси өвчний  90 хувь  эмийн эмчилгээ,  хоёрдогч эмчилгээ нь  мэс засал байдаг.  Өөр эмчилгээ гэж байдаггүй. Мөн сэтгэл засал болон нийгэмшүүлэх зэрэг туслах бусад эмчилгээнүүд бий. Эпилепси өвчинтэй хүнийг бусад хүмүүс  хараад  мэдэх боломжгүй учир энэ төрлийн хүмүүс  нийгмийн харилцаанд шууд оролцдог. Гэтэл ажил төрөл хийгээд эрүүл хүн шиг хөдөлмөр эрхлээд явж байтал нь таталт өгч эхэлдэг. Энэ нь улмаар бусдад буруу ойлголт төрүүлж олон нийтээс өөрийгөө хурдан тусгаарладаг. Энэ үед нь тэднийг гадуурхахгүй, ойлгож, чадварыг нь үнэлэх зэргээр ажиллаж, амьдрах таатай  орчныг хэвийн бүрдүүлэх явдал манайд үгүйлэгдэж байна.

-Эмийн өртгийн хувьд?

-Өртгийн хувьд ууж байгаа тухайн эмээсээ шалтгаална. Төр засгаас  энэ тал дээр жил бүр анхаар байна. Таталтын эсрэг  бүхий л төрлийн эм эмийн хөнгөлөлттэй жагсаалтад орсон байдаг. 

 -Энэ төрлийн өвчтэй хүмүүсийг нийгэмд хэрхэн хүлээж авдаг вэ? Нөгөө талаас өнөөдөр хаа нэгтээ хэвтэж буй хүнийг “согтуу хүн” гэж эндүүрэх нь элбэг болсон тул түүнд тусламж дэмжлэг төдийлөн үзүүлдэггүй. 

-Яг тийм. Эпилепси өвчинтэй хүмүүст тулгамдаж байгаа гол асуудал нь энэ. 19 настай охин гудамжинд явж байгаа таталт өгөхөд бид ямар тусламж үзүүлэх вэ гэдэг талаар Монголын Неврологийн нийгэмлэг ЕБС-ийн төлөөлөл дунд энэ сарын 24-нд уулзалт хийхээр болсон. Ангийн хүүхэд, ажлын хүн  нь таталт өгөхөд хамт олон нь ямар тусламж үзүүлэх вэ гэдэг талаар мэдээлэл өгнө.Энэ төрлийн өвчтэй хүмүүс найз охин, залуугийнхаа дэргэд, ажлын байран дээрээ, сургууль дээрээ эсвэл олон нийтийн газар явж байгаад унаж татах вий гэхээс цаг мөч бүр айдастай явдаг. Нөгөө талаар Эпилепси өвчтэй хүмүүс шууд ажил хөдөлмөр эрхлээд явах боломжтой ч төрийн болон хувийн байгууллагууд ажилд авахаас татгалздаг. Энэ нь эдгээр хүмүүст хүндрэл бий болгодог. Өөрөөр хэлбэл нийгмийн ойлголт нь буруу байгаагаас үүдээд тэдэнд өөрсдийгөө тусгаарлах, сэтгэлийн дарамтад орох нөхцөлийг бүрдүүлдэг.

-Эпилепси өвчтөнд  нийгмийн халамж хэр хүртээмжтэй хүрдэг вэ?

-Сард 4-5 удаа таталт өгдөг,зан төлөвийн өөрчлөлттэй, үе үе эпилепсийн тасралтгүй таталтад  орж эмнэлэгт хүргэгддэг энэ төрлийн хүмүүст нийгмийн халамжийн хувийг 70-79 хувь болгож хоёр  жилээр сунгадаг болсон байгаа.

-Таталт өгөх давтамжийн хувьд хэр ойрхон бэ?

-Таталт янз бүр зарим нь богино хугацаанд таталт өгдөг бол зарим нь урт хугацааны таталт өгч, яаралтай тусламж хүргээгүйгээс болоод амиа алдах тохиолдол ч цөөнгүй. Жилд нэг, эсвэл хоёр жилд нэг удаа, бүр долоо хоногт долоон удаа ч байж болно. 

 -Орчин үед унаж татах  үзэгдлийг бөө болох шинж тэмдгийн илрэл гэж үзээд магадгүй эмчид хандахгүй удсанаас болж  хугацаа  алдах зэрэг эрсдэлүүд дагуулдаг.

-Тийм ээ.  Өвчтөн болоод түүний эцэг эх  нэг л зүйлийг анхаарах хэрэгтэй. Унаж татдаг өвчин нь тархи мэдрэлийн тогтолцооны өвчин болохоос биш сэтгэл санааны хямрал биш. Би хувьдаа сэтгэл санаа хямарсан үедээ лам, бөөд ханддаг гэж ойлгодог. Өвчтэй эмгэгтэй хүмүүс лам бөө рүү яарах биш эмчид цаг алдалгүй очихыг зөвлөмөөр байна.

-Эмэгтэй хүний хувьд таталтын эсрэг эмийн нөлөөгөөр сарын тэмдэг нь ирэхгүй байх, ирээдүйд хүүхэдтэй болохгүй зэрэг эрсдэлтэй гэж сонссон. Энэ үнэн үү?

-Эпилепси өвчтэй эмэгтэй жирэмсэн боллоо гэхэд жирэмслэлтийг  зогсоох болон эмийг хэрэглэхээ зогсоох үндэслэл огт байхгүй. Хүн бүрт өөрийн биеийн онцлогт нь зохицсон эмийг таарсан тунгаар нь уухыг бид зөвлөдөг. Жирэмсэн болсон тохиолдолд  тухайн өвчтөн эмэгтэйчүүдийн эмч болон мэдрэлийн эмчийн хяналтад давхар байна.  

-Эпилепсигээр өвчилсөн тохиолдолд хэдий хэр хугацаанд бүрэн эдгэрэх боломжтой вэ?

-Таван жилийн хугацаанд эдгэрэх боломжтой гэж үздэг.  Онош нь тодорсон л бол эмчийн заавраар  3-5 жил эмээ уугаад энэ явцад унаж татах шинж илрэхгүй  мөн шинжилгээнүүдэд нь ямар ч эмгэг илрээгүй болсон тохиолдолд бүрэн эдгэсэн гэж үзэж  эмчилгээг зогсоодог. Гэхдээ энэ үр дүн нь тухайн хүний биеийн онцлогоос хамаараад өөр өөр байдаг. Бүгдийг хамруулж ярьж болохгүй.

-Эпилепси өвчнийг сэдрээх гол шалтгаан нь юу вэ?

-Чухал асуулт байна. Таталтыг сэдрээхэд үндсэн дөрвөн хүчин зүйл нөлөөлдөг. Нойргүйдэл, архи, тамхи хэрэглэх, эмээ тасалдуулах, халуун орчинд удаан байх эдгээр зүйлсийг эпилепси хүн хориглоно.  Эмээ  сайн  уусан ч гэсэн нойргүйдээд, архи ууж, тамхи татах, халуун бүгчим орчинд удаан байх  зэрэг дэглэм сахихгүй байвал  таталтыг сэдрээх нь байна шүү дээ. Дэглэм нь эмийн эмчилгээний 20 хувийг нэмэгдүүлдэг.  Жишээ нь эмийн эмчилгээндээ 60 хувь эдгэх магадлалтай байтал дэглэм сахиснаар 80 хувийн үр дүн үзүүлнэ гэсэн үг. Тасралтгүй хоёр жил эмээ уугаад  эмчид үзүүлээгүй атлаа “Би эдгэчихлээ гээд өөрөө өөртөө онош тавиад эмээ зогсоодог тал бий.Ингэж дур мэдэн эмчилгээгээ зогсоож болохгүй.

-Удамшлын өвчин гэж үзэж болох уу?

-Удамшил, гэмтэл, шалтгаан тодорхойгүй гэсэн гурван шалтгаанаар эпилепси өвчнөөр өвчилдөг.